ترتیب تقسیم ماترک بین طبقات مختلف وراث از جمله نکاتی است که همه افراد قبل از تقسیم سهم خود باید از آن اطلاع داشته باشند. وراث شخص متوفی همیشه به یک نفر محدود نمی‌شود و در نتیجه وجود چند وارث در یک طبقه می‌تواند نگرانی را در خصوص ترتیب تقسیم ماترک ایجاد کند. بنابراین برای وراث سوالی به وجود می‌آید مبنی بر اینکه ترتیب تقسیم ماترک چگونه است؟ کدام یک از وراث زودتر از سایرین، سهم خود را دریافت می‌کند و در انتها، باقیمانده اموال میان چه کسانی تقسیم می‌شود؟
در این مقاله، ترتیب تقسیم ماترک را در خصوص وراث طبقات اول، دوم و سوم بررسی می‌کنیم و در نتیجه به مهم‌ترین نکات حاکم بر این مسئله اشاره کنیم.
طبقات سه گانه را چه کسانی تشکیل می‌دهند؟
قبل از بررسی ترتیب تقسیم ماترک میان ورثه، به عنوان یک مقدمه، وراث طبقات اول، دوم و سوم را بیان می‌کنیم. البته بررسی طبقات در سایر مباحث انجام شده است و در این مقاله، تنها برای یادآوری و با هدف فهم مطالب، به طور اجمالی به این مسئله اشاره می‌کنیم.
طبقه اول وراث
همانطور که در مبحث تقسیم ارث زن نیز بیان کردیم، وراث طبقه اول را پدر و مادر متوفی، فرزندان و اولاد آن‌ها تشکیل می‌دهند که با توجه به قانون، از اموال متوفی، سهمی معین به هر کدام از آن‌ها تعلق می‌گیرد.
البته می‌دانیم که در تمام طبقات، درجه بندی تقسیم اموال وجود دارد، به عبارت دیگر در صورتی که فرزندان در طبقه اول حضور داشته باشند، سهمی به نوه تعلق نخواهد گرفت. به همین ترتیب اگر هیچ فرزندی وجود نداشته باشد اما حداقل یک نوه حضور داشته باشد، حتی با وجود نبیره‌های متعدد، اموال بین نوه و پدر و مادر متوفی (در صورت زنده بودن) تقسیم می‌شود. در نتیجه نبیره با وجود نوه و نوه با وجود فرزندان متوفی، از ارث محروم هستند.
طبقه دوم وراث
وراث این طبقه را برادر، خواهر، فرزندان خواهر، فرزندان برادر، جد، جده و پدر و مادر جد یا جده تشکیل می‌دهند. همچون طبقه اول، این طبقه نیز از درجه بندی برخوردار است به طوری که اگر برادر یا خواهر حضور داشته باشند، نوبت به سهم بردن فرزندان آن‌ها نخواهد رسید. علاوه بر این در صورتی که جد یا جده در قید حیات باشند، سهم قانونی به ایشان تعلق دارد و در نتیجه سهمی به مادر یا پدر جد و جده تعلق نخواهد گرفت.
طبقه سوم وراث
وراث این طبقه را دایی، خاله، عمو، عمه و فرزندان آن‌ها تشکیل می‌دهند. درجه بندی وراث در این طبقه نیز وجود دارد.
ترتیب تقسیم ماترک با توجه به طبقات مختلف وراث
در این قسمت، ترتیب تقسیم ماترک را به صورت قانونی و با توجه به هر طبقه بیان می‌کنیم.
سهم زوج یا زوجه متوفی
در ابتدا و قبل از تقسیم سهم میان سایر وراث، سهم زوج یا زوجه متوفی با توجه به متن قانون به او تعلق می‌گیرد. در واقع این سهم با توجه به شرایط زیر به ایشان داده می‌شود. البته توجه داشته باشید که همسر، در هیچ یک از طبقات وراث قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل ما قبل از بیان عنوان طبقات، از عنوان سهم زوج یا زوجه استفاده کردیم و در حقیقت این عمل نشان دهنده سهم بردن زوج یا زوجه با وجود سایر وراث است.
- در صورتی که متوفی زن باشد و فرزند داشته باشد: در این صورت میزان سهم زوج، یک چهارم خواهد بود.
- در صورتی که متوفی زن باشد و فرزند نداشته باشد: در این صورت میزان سهم زوج، یک دوم خواهد بود.
- در صورتی که متوفی مرد باشد و فرزند داشته باشد: در این صورت میزان سهم زوجه، یک هشتم خواهد بود.
- در صورتی که متوفی مرد باشد و فرزند نداشته باشد: در این صورت میزان سهم زوجه، یک چهارم خواهد بود.
نکته: در صورتی که متوفی همسران متعددی داشته باشد، مطابق ماده ۹۴۲ قانون مدنی، سهم تعیین شده به طور مساوی میان آن‌ها تقسیم می‌شود، به عنوان مثال در صورتی که مردی فوت کند در حالی که دو همسر دارد، اگر فرزند حضور داشته باشد (چه از طرف زن اول و چه از طرف زن دوم) یک هشتم و اگر فرزند حضور نداشته باشد، یک چهارم به صورت مساوی میان همسران متوفی تقسیم می‌شود.
ترتیب تقسیم ماترک در طبقه اول
در خصوص ترتیب تقسیم ماترک در طبقه اول، ابتدا سهم قانونی به مادر و پدر متوفی تعلق می‌گیرد و سپس باقیمانده اموال میان فرزندان پسر و دختر تقسیم می‌شود. میزان سهم پدر و مادر نیز با توجه به شرایط موجود، متفاوت است. این شرایط عبارت‌اند از:
- در صورتی که پدر و مادر در قید حیات باشند و متوفی فرزند داشته باشد: در این صورت میزان یک ششم از اموال به پدر و همچنین یک ششم به مادر تعلق می‌گیرد.
- در صورتی که پدر و مادر در قید حیات باشند و متوفی فرزند نداشته باشد: در این صورت میزان یک سوم از اموال به مادر و دو سوم به پدر تعلق می‌گیرد.
لازم به ذکر است که اگر فرزندی حضور نداشته باشد و تنها پدر یا مادر متوفی زنده باشد، بعد از جدا کردن سهم شوهر (در صورت زنده بودن)، همه اموال به پدر یا مادر متوفی که در قید حیات است، تعلق می‌گیرد و در نتیجه نوبت به ورثه طبقه دوم نخواهد رسید.
نکته مهم!
توجه داشته باشید که سهم مادر در شرط دوم تابع شرایطی است و همیشه به میزان یک سوم نخواهد بود. در حقیقت در صورت وجود همه شرایطی که در ادامه ذکر می‌شود، مادر نمی‌تواند بیش از یک ششم از اموال را دریافت کند:
- در صورتی که متوفی، حداقل دو برادر یا یک برادر با دو خواهر یا چهار خواهر داشته باشد.
- در صورتی که پدر در قید حیات باشد.
- در صورتی که برادران یا خواهران از ارث محروم نباشند مگر به دلیل انجام قتل.
- در صورتی که فرزندان، تنها ابی (برادر و خواهر پدری) یا تنها ابوینی (برادر و خواهر پدری و مادری) باشند.
همانطور که بیان کردیم اگر فرزندان حضور نداشته باشند، اموال میان پدر، مادر و نوه تقسیم می‌شود. بنابراین ابتدا سهم قانونی به پدر و مادر تعلق می‌گیرد و سپس باقیمانده اموال بین فرزندان و در صورت نبود آن‌ها، بین نوه‌ها تقسیم می‌شود.
ترتیب تقسیم ماترک در طبقه دوم
ترتیب تقسیم ماترک در طبقه دوم نسبت به طبقه اول متفاوت است. در حقیقت نحوه تقسیم اموال در این طبقه وابسته به این مسئله است که چه کسانی به عنوان ورثه متوفی در هنگام تقسیم سهم حضور دارند. با توجه به موضوع این نوشتار، تنها حالتی را بررسی می‌کنیم که علاوه بر اجداد، خواهران و برادران نیز در دسته وراث قرار گیرند. در این صورت چند شرط را می‌توان در نظر گرفت که با توجه به گستردگی مطالب، به مهم‌ترین شرایط اشاره می‌کنیم:
- جد امی و خواهر امی حضور داشته باشند: در صورتی که متوفی، پدربزرگ و خواهر مادری داشته باشد، یک سوم اموال به فرض و باقیمانده اموال به رد بین ایشان به طور مساوی تقسیم می‌شود. منظور از فرض، سهمی است که قانون برای برخی از وراث متوفی در نظر گرفته است. تعریف این اصطلاح در ماده ۸۹۴ قانون مدنی ذکر شده است. اصطلاح رد نیز هنگامی استفاده می‌شود که سهم صاحبان فرض داده شود و اشخاص دیگری در طبقه صاحبان فرض و در درجه آن‌ها برای دریافت سهم حضور نداشته باشد. در این صورت علاوه بر اعطای سهم به صاحبان فرض، باقیمانده اموال نیز به رد، میان ایشان تقسیم می‌شود.
- جد و جده امی و برادر و خواهر امی به عنوان وراث حضور داشته باشند: در این صورت با توجه به مواد ۹۰۵ و ۹۲۴ قانون مدنی، یک سوم ترکه به فرض و باقیمانده اموال به رد بین ایشان به طور مساوی تقسیم می‌شود. به عبارت دیگر سهم جد برابر با سهم جده و سهم جده برابر با سهم برادر و خواهر امی است.
سایر شرایط
- جد ابی و خواهر ابوینی و برادر و خواهر ابی حضور داشته باشند: در این صورت با توجه به قاعده کلی بیان شده در ماده ۹۱۸ قانون مدنی، با حضور برادر یا خواهر ابوینی، برادر و خواهر ابی از اموال متوفی سهمی نخواهد داشت. در حقیقت اموال متوفی میان جد ابی و خواهر ابوینی به نسبت مرد دو برابر زن تقسیم می‌شود. به عبارت دیگر، پس از تقسیم کردن اموال به سه قسمت، دو قسمت به جد ابی و یک قسمت به خواهر ابوینی تعلق می‌گیرد.
- جد و جده ابی و برادر و خواهر ابوینی یا ابی حضور داشته باشند: در این شرط، جد و جده ابی زنده هستند و علاوه بر ایشان، خواهر و برادر ابی یا خواهر و برادر ابوینی نیز برای تقسیم سهم خود، حاضر خواهند بود. با وجود این اوصاف، اموال به صورت مرد دو برابر زن میان وراث تقسیم می‌شود. به عبارت دیگر، برادر ابی یا ابوینی همانند جد ابی، دو برابر بیشتر از جده ابی و خواهر ابوینی یا ابی سهم می‌برد.
ترتیب تقسیم ماترک در طبقه سوم
ترتیب تقسیم ماترک در طبقه سوم، مانند طبقه دوم، با توجه به شرایط خاصی تعیین می‌شود. در حقیقت با در نظر گرفتن مفاد قانون مدنی و همچنین وجود شرایط مختلف، اموال متوفی میان وراث تقسیم می‌شود و میزان سهم آن‌ها نیز با در نظر گرفتن همین شرایط و البته متن قانون، تعیین خواهد شد.
وکیل ارث!
با ثبت درخواست در صفحه مشاوره حقوقی تلفنی می‌توانید از خدمات کارشناسان متخصص و وکیل ارث بهره مند شوید. از این طریق، سوالات و مباحث حقوقی خود را با اشخاص حقوقی در میان بگذارید و پاسخ‌ها و راهکارهای حقوقی را دریافت کنید. برای ثبت درخواست، بر روی لینک آبی رنگ قبل بزنید. همچنین می‌توانید تنظیم تخصصی اسناد و عقود خود را به تیم مجرب مرجع تخصصی ارث (دادازما)، واگذار کنید. با زدن بر روی تنظیم اوراق قضایی ، از خدمات تنظیم عقود به روش اختصاصی بهره مند شوید.
همین حالا بر روی عکس زیر بزنید و نمونه عقد تقسیم اموال را دریافت کنید!
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!