قانون تقسیم ماترک ؛ تکالیف و حقوق قانونی خود را بدانید!

قانون تقسیم ماترک مجموعه‌ای از مواد تعیین شده توسط قانون گذار است که مباحث مهم مربوط به تقسیم اموال را بررسی می‌کند. زمانی که فردی از دنیا می‌رود، اموال و دیونی از او، باقی خواهد ماند. این اموال بعد از گذشت فرآیند قانونی، به وراث شخص فوت شده تعلق می‌گیرد؛ به عنوان مثال املاک، وجوه نقد و وسایل نقلیه از جمله مواردی هستند که مالکیت آن‌ها، بعد از فوت مالک، به وراث او منتقل می‌شود.

همچنین ممکن است متوفی در زمان حیات خود، نسبت به سایر اشخاص، بدهی داشته باشد اما به علت فوت، نتواند این دیون را پرداخت کند. به عنوان مثال شخصی ۲۰۰ میلیون تومان بدهی دارد اما قبل از پرداخت آن فوت می‌کند. در این صورت، بدهی مورد نظر، بعد از فوت او، از اموال باقیمانده، دریافت خواهد شد.

تقسیم اموال، مطابق قانون تقسیم ماترک

ماترک متوفی برای وراث، وظایفی را ایجاد می‌کند، زیرا وراث موظف هستند اول دیون متوفی را پرداخت کنند و سپس سهم خود را از ماترک بردارند. به عبارت دیگر تا زمانی که دیون متوفی پرداخت نشود، وراث حق ندارند سهم خود را از ماترک، دریافت کنند. این دیون با در نظر گرفتن ماده ۸۶۹ قانون مدنی تعیین می‌شوند. به موجب این ماده قانونی: «حقوق و دیونی که به اموال میت تعلق می‌گیرند و باید قبل از تقسیم آن ادا شوند، به شرح زیر هستند:

1. قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است.
2. دیون و واجبات مالی متوفی.
3. وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها.»

دریافت گواهی برای تقسیم اموال!

همانطور که در مبحث تقسیم ماترک متوفی بیان کردیم، زمانی که وراث تصمیم به تقسیم ماترک می‌گیرند، اولین اقدام، انحصار وراثت است. اشخاص برای اینکه از اموال متوفی سهم خود را دریافت کنند، باید ثابت کنند که در زمان فوت متوفی، وارث او بوده‌اند. جهت اثبات این امر، وراث موظف هستند برای دریافت گواهی انحصار وراثت، با توجه به قانون تقسیم ماترک ، به شورای حل اختلاف مراجعه کنند. همچنین برای اثبات ادعای خود، علاوه بر ارائه مدارک، باید شاهدانی را معرفی کنند تا به فوت متوفی و وارث بودن این افراد گواهی دهند.

مهر و موم اموال با توجه به قانون تقسیم ماترک

مطابق قانون تقسیم ماترک ، بعد از دریافت گواهی اشاره شده، وراث می‌توانند انجام مهر و موم ماترک را در شورا، مطرح کنند. این اقدام، به درخواست وراث متوفی یا وصی (یعنی کسی که از طرف متوفی برای انجام وصیت تعیین شده است)، صورت می‌گیرد.

در صورت حضور طلبکار و البته وجود نگرانی نسبت به از بین رفتن و ضایع شدن حقوق قانونی، این شخص نیز می‌تواند درخواست خود را در شورا، مطرح کند. همچنین شخص دیگری که می‌تواند این درخواست را داشته باشد موصی له است. موصی له کسی است که متوفی مالی را برای او وصیت کرده است و در حال حاضر، برای اینکه به مال مورد نظر برسد، درخواست مهر و موم اموال را به شورای حل اخلاف ارائه می‌دهد.

تحریر دارایی با توجه به قانون تقسیم ماترک

بعد از درخواست مهر و موم، شورای حل اختلاف به درخواست وراث یا وصی، اقدام به تحریر ماترک می‌کند. فهرست دارایی متوفی توسط این نهاد، ارائه می‌شود و در نتیجه تمام اموال و دارایی متوفی به همراه دیون او ثبت خواهد شد.

وقتی اموال و ماترک متوفی تعیین شد، وراث می‌توانند بدهی‌های متوفی را قبول یا رد کنند. ممکن است میزان بدهی‌ متوفی بیش از ماترک او باشد. مطابق قانون تقسیم ما ترک ، اگر وراث بتوانند این مسئله را ثابت کنند که بدهی متوفی کمتر از دیون او است، الزامی به پرداخت باقیمانده دین، وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر، وراث، ملزم به پرداخت این دیون، با استفاده از اموال خود، نخواهند بود.

در حالت دیگر، اگر وراث دارایی متوفی را طبق لیست تحریر ماترکی که شورای حل اختلاف مشخص کرده است، بپذیرند، نیازی به اثبات وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر میزان اموال شخص فوت شده مشخص است و دیون نیز از همین اموال، به اشخاص ثالث، تعلق می‌گیرد. بنابراین ضرورتی به ثابت کردن این موضوع که دیون متوفی بیش از بدهی اوست، وجود ندارد. در حالت سوم وراث این ماترک را رد می‌کنند. به عبارت دیگر، در این حالت، وراث، تمایلی به عهده دار شدن پرداخت دیون، نشان نمی‌دهند.

تنظیم صلح نامه طبق قانون تقسیم ما ترک

با توجه به قانون تقسیم ما ترک ، وراث متوفی می‌توانند با توافق و تراضی، یک صلح نامه تنظیم کنند و در این صلح نامه، نام هر وارث و مالی که از ماترک به او می‌رسد را بنویسند. صلح نامه ای که مطابق قانون تقسیم ما ترک تنظیم می‌شود، از اختلافاتی که معمولا بین وراث رخ می‌دهد، جلوگیری می‌کند، زیرا وراث همگی صلح نامه را تایید و امضاء کرده‌اند. در حقیقت با وجود این عقد، هر وارث میزان سهم خود را می‌داند و به سهم دیگر وراث چشم داشتی نخواهد داشت، زیرا در زمان تنظیم صلح نامه مفاد آن را می‌پذیرد و در نتیجه اموال با توافق هر یک از وراث، تقسیم می‌شود.

قوانین مربوط به تقسیم ماترک

در حقوق ایران، قوانین مربوط به تقسیم ماترک ، منحصر به قانون مدنی و قانون امور حسبی است. در واقع بر اساس مواد این قوانین، تکلیف ماترک متوفی و سهم وراث او تعیین می‌شود. در اینجا به برخی از مواد قوانین مربوط به تقسیم ماترک ، اشاره می‌کنیم.

قانون مدنی

اولین قانون تقسیم ماترک ، قانون مدنی ایران، مصوب سال ۱۳۱۱ هجری شمسی است. در ادامه، دو ماده مهم این قانون را بررسی می‌کنیم.

1. از ماده ۸۶۸ قانون مدنی این‌گونه برداشت می‌شود که مالکیت وراث، نسبت به ماترک متوفی، پس از ادای حقوق و دیون او مستقر می‌شود. این ماده به این معنا است که اگر متوفی دیونی دارد که پرداخت نشده است، تا قبل از اینکه این دیون پرداخت نشود، مالکیت وراث نیز مستقر نخواهد شد.
2. در ماده ۸۶۹ قانون مدنی، چنین بیان شده است که قبل از اینکه ماترک متوفی تقسیم شود، باید قیمت کفن و دفن میت و دیون و واجبات مالی او پرداخت شود. همچنین اگر متوفی وصیتی کرده است، به آن وصیت نیز عمل شود. در صورتی که این وصیت تا یک سوم اموال متوفی باشد، با توجه به قانون تقسیم ما ترک نافذ خواهد بود. در غیر این صورت، اجازه وراث، نسبت به مازاد وصیت، لازم است. به عنوان مثال اگر ماترک متوفی سه میلیارد تومان است و متوفی یک سوم آن یعنی یک میلیارد آن را به نفع موسسه کودکان بی سرپرست وصیت کرده باشد، اجرای این وصیت نیاز به اجازه وراث ندارد زیرا وصیت مورد نظر، با توجه به میزان تعیین شده در قوانین مربوط به تقسیم ماترک تنظیم شده است. اما اگر متوفی دو میلیارد از ماترک خود را برای این موسسه وصیت کرده باشد، تا یک سوم آن قابل اجرا است و پرداخت مازاد بر یک سوم، نیاز به اجازه وراث دارد.

قانون امور حسبی

بعد از قانون مدنی، قانون امور حسبی در سال ۱۳۱۹ هجری شمسی به تصویب رسید که می‌توان از آن، به عنوان قانون تقسیم ماترک ، استفاده کرد. در ادامه برخی از مهم‌ترین مواد این قانون را بیان خواهیم کرد.

1. باتوجه به ماده ۳۱۸ قانون مربوط به امور حسبی، اگر وارثی به متوفی مدیون باشد، می‌توان این دین را در سهم او قرار داد. به عنوان مثال فرض کنید مردی از دنیا رفته است. حال اگر برادر او ۵۰ میلیون تومان به او بدهکار باشد و میزان سهمی که برادر از ماترک او می‌برد ۱۰۰ میلیون تومان است، در اینجا می‌توانند دین او را حساب کنند و تنها مبلغ ۵۰ میلیون تومان را به عنوان سهم الارث، به این برادر، بپردازند.
2. مطابق ماده ۳۲۵ قانون امور حسبی، وقتی ماترک متوفی تقسیم شد، هر یک از وراث نسبت به سهم خود مالکیت مستقل دارد و هر تصرفی که بخواهد می‌تواند در سهم خود داشته باشد.
3. باتوجه به ماده ۲۶ قانون امور حسبی، وراث متوفی ملزم نیستند که غیر از ماترک، چیزی به بستانکاران متوفی بدهند. اگر ماترک متوفی برای ادای دیون او کافی نباشد، ضرورتی ندارد که وراث از اموال خود آن را بپردازند. بنابراین اگر وراث چند طلبکار داشته باشد و ماترک او کفاف دیون را ندهد، اموال مربوطه به نسبت طلب، بین بستانکاران تقسیم می‌شود.

میزان سهم وراث در قانون تقسیم ماترک

وقتی دادگاه تکلیف اموال متوفی را روشن کرد نوبت به تقسیم ماترک می‌رسد که مطابق سهم تعیین شده در قانون تقسیم ماترک انجام می‌شود. میزان سهم شوهر از همسری که فوت شده است، در صورتی که زن فرزندی نداشته باشد، به میزان یک دوم محاسبه می‌شود. این در حالی است که اگر فرزندی حضور داشته باشد، میزان سهم شوهر، یک چهارم خواهد بود.

در صورتی که مرد فوت کند و فرزندی نداشته باشد، زن یک چهارم ماترک او را مالک می‌شود. اگر شوهری که از دنیا رفته است، فرزندی داشته باشد، به میزان یک هشتم از اموال همسر، سهم دارد.

در صورتی که متوفی یک فرزند داشته باشد، بعد از تقدیم سهم همسر متوفی، تمام اموال به این فرزند می‌رسد و در این خصوص جنسیت او اهمیت نخواهد داشت. در صورتی که فرزندان متوفی دو پسر یا دو دختر باشند، ماترک به صورت برابر به آن‌ها تعلق می‌گیرد؛ یعنی اگر ماترک پدری که از دنیا رفته، ۱۰۰ میلیون است، به هر پسری ۵۰ میلیون می‌رسد. اما اگر فرزندان متوفی هم دختر و هم پسر باشند، پسر دو برابر دختر از ماترک سهم می‌برد. برای مثال زمانی که ماترک متوفی ۳۰۰ میلیون تومان ارزش داشته باشد و فرزندان او دو پسر و دو دختر باشند، به هر پسر ۱۰۰ میلیون و به هر دختر ۵۰ میلیون تومان می‌رسد.

در صورتی که وراث متوفی پدر، مادر و فرزندان او باشند، سهم هر یک از پدر و مادر یک ششم است. ولی اگر فرزندی حضور نداشته باشد، پدر و مادر به ترتیب دو سوم و یک سوم از ماترک را دریافت می‌کنند. اگر فقط پدر یا مادر زنده باشد و متوفی فرزندی نداشته باشد، تمام اموال به او تعلق می‌گیرد.

متخصصان حقوقی ما پیشنهاد می‌دهند!

همانطور که می‌دانید، مشورت با یک وکیل مالیات بر ارث یا یک وکیل متخصص در مساله تقسیم ارث ، به راحتی ممکن نیست. علاوه بر این، شخص بعد از مراجعه به این متخصصان، هزینه زیادی را پرداخت می‌کند. به همین دلیل است که امروز، متخصصان حقوقی ما در دسترش شما هستند و آماده‌اند تا خدمات مشاوره حقوقی تلفنی را به کاربران خود ارائه دهند. برای بهره مندی از این خدمات می‌توانید بر روی لینک تعیین شده بزنید.

برای دریافت نمونه عقد تقسیم، بر روی عکس زیر بزنید.