تقسیم ارث در زمان حیات یکی از انواع مباحث مربوط به تقسیم ارث است. بسیاری از اوقات شنیده‌ایم که وراث، تصمیم می‌گیرند اموال شخص را قبل از فوت او بین خود تقسیم کنند. به عبارت دیگر در شرایط عادی، بعد از فوت مورث، اموال او توسط ورثه تقسیم می‌شود اما ممکن است ورثه، برای حفظ ارتباطات فامیلی و همچنین حل مشکلات خود، تصمیم بگیرند که اموال را قبل از فوت مورث تقسیم کنند. با در نظر گرفتن همین نکات است که بسیاری از اشخاص، با مراجعه به دفتر وکیل دادگستری یا مشاوران حقوقی، در خصوص تقسیم ارث در زمان حیات و همچنین قانون تقسیم ارث در زمان حیات ، سوالاتی را مطرح می‌کنند. بنابراین در این مطلب تصمیم گرفتیم که به نکاتی در خصوص حکم تقسیم ارث در زمان حیات و همچنین نحوه تقسیم ارث در زمان حیات پدر اشاره کنیم.
فواید تقسیم ارث در زمان حیات
حفظ روابط خانوادگی بین اشخاص، اولین دلیل برای تقسیم اموال، قبل از فوت مورث است. به هر حال بعد از فوت، ممکن است هر اتفاقی همچون ناسازگاری وراث با یکدیگر، ادعای مالکیت توسط بعضی از اشخاص، حضور طلبکاران و در نتیجه طولانی شدن فرآیند تقسیم و غیره به وجود آید و نه تنها برای وراث بلکه برای سایر اشخاص نیز دردسر ایجاد کند. با در نظر گرفتن همین نکات، مشاهده می‌کنیم که بسیاری از اشخاص، تصمیم می‌گیرند با تقسیم ارث در زمان حیات ، از به وجود آمدن هر گونه مشکل جلوگیری کنند.
از طرف دیگر همانطور که در مبحث فرار از مالیات بر ارث بیان کردیم، در صورتی که مورثان، قبل از فوت خود، اموال را به ورثه انتقال دهند، دیگر ضرورتی برای پرداخت مالیات اشاره شده، توسط وراث آن‌ها وجود نخواهد داشت. در حقیقت بعد از انتقال، مالکیت اموال به وراث منتقل می‌شود و در نتیجه بعد از فوت، اداره امور مالیاتی، از وراث مالیاتی را دریافت نمی‌کند.
همچنین مطابق ماده ۲۲۶ قانون امور حسبی، ورثه وظیفه ندارند غیر از اموال باقیمانده از شخص متوفی، چیزی به طلبکاران بدهند. بنابراین در صورتی که میزان ترکه برای ادای تمام دیون کافی نباشد، همان ترکه با در نظر گرفتن سهم هر یک از طلبکاران، به آن‌ها تعلق می‌گیرد. بنابراین مورث می‌تواند با انتقال اموال خود قبل از فوت، از تصرف آن‌ها توسط طلبکاران جلوگیری کند. البته با وجود آنکه این اقدام از لحاظ قانونی مشکلی ندارد اما اغلب افراد، اخلاق و وجدان انسانی را مد نظر قرار می‌دهند.
سایر فواید
علاوه بر نکاتی که اشاره شد، این تقسیم، زیر نظر شخص مورث انجام می‌شود. شخص مورث نیز با اختیار خود نسبت به اداره اموال، می‌تواند سهم هر یک از وراث را تعیین کند و همه اقدامات، با توجه به تصمیمات او انجام شوند. بنابراین با تقسیم ارث در زمان حیات ، شخص مورث می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کند و همچنین شیوه عادلانه‌ای را در تقسیم اموال، در نظر گیرد. این اختیار باعث می‌شود که ضرورتی برای مراجعه به دادگاه برای تقسیم اموال، وجود نداشته باشد.
طبقات مختلف وراث
در ابتدای این مقاله به اصطلاح نحوه تقسیم ارث در زمان حیات پدر اشاره کردیم. علت اشاره ما این است که اصولا وراث شخص، فرزندان و همسران او هستند. مطابق متن ماده ۸۶۲ قانون مدنی ایران ، وراث شخص فوت شده در سه طبقه قرار می‌گیرند. همچنین درجات وراث حاضر در هر طبقه نیز با یکدیگر متفاوت هستند. قبل از بررسی هر یک از طبقات و درجات، باید به این نکته مهم اشاره کنیم که اولویت در سهم بردن از اموال، با بالاترین طبقه و درجه است. بنابراین ابتدا وراث طبقه اول و همچنین درجه اول آن و به مراتب تا هر قدر که پایین‌تر بروند، می‌توانند از اموال مورث، سهم داشته باشند. در ادامه این طبقات و درجات را بررسی می‌کنیم. همچنین توجه داشته باشید که همسر شخص، در هیچ یک از طبقات اشاره شده قرار نمی‌گیرد و به هر حال، از اموال او سهم می‌برد.
تقسیم ارث در زمان حیات نسبت به طبقه اول وراث
ورثه طبقه اول را پدر، مادر و فرزندان شخص تشکیل می‌دهند. علاوه بر این افراد، نوه‌ها، نبیره‌ها و سایر فرزندان تا هر قدر که پایین بروند نیز از اموال مورث سهم می‌برند. درجات این طبقه عبارت‌اند از:
- درجه اول: پدر، مادر و فرزندان مورث
- درجه دوم: نوه‌ها یا اولاد فرزندان مورث
- درجه سوم: فرزندان نوه‌ها (نبیره‌ها)
تقسیم ارث در زمان حیات نسبت به طبقه دوم وراث
وراث طبقه دوم، برادران و خواهران، پدر بزرگ و مادربزرگ پدری و مادری مورث هستند. همچنین خواهرزاده‌ها، برادرزاده‌ها، پدر و مادر پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها تا هر قدر که بالاتر بروند نیز در این طبقه حضور دارند.
- درجه اول: پدربزرگ، مادربزرگ، برادر و خواهر مورث
- درجه دوم: خواهرزاده‌ها و برادرزاده‌ها (فرزندان برادر و خواهر)، پدران و مادران پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها
تقسیم ارث در زمان حیات نسبت به طبقه سوم وراث
طبقه سوم وراث را عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آن‌ها تشکیل می‌دهند. البته در این طبقه، عمو، عمه، خاله و دایی پدر و مادر وارث نیز حضور دارند و فرزندان ایشان نیز از اموال مورث، سهم می‌برند.
- درجه اول: عمو، عمه، خاله و دایی مورث و عمو، عمه، خاله و دایی پدر و مادر مورث
- درجه دوم: فرزندان عمو، عمه، خاله و دایی مورث و پدر و مادر مورث
به این نکته مهم توجه داشته باشید که با توجه به ماده ۸۷۵ قانون مدنی، شرط سهم بردن یک وارث، زنده بودن او در زمان فوت مورث است. بنابراین وراث فوت شده قبل از مورث، از اموال او سهمی ندارند.
قانون تقسیم ارث در زمان حیات
برای بررسی قانون تقسیم ارث در زمان حیات باید بدانیم که آیا تقسیم اموال قبل از فوت، امکان پذیر است؟ آیا وراث حق تنظیم ورقه تقسیم بین خود را دارند یا می‌توانند با در نظر گرفتن قانون، سهم خود را تعیین کنند؟
بدیهی است اشخاص نمی‌توانند اموال شخص مورث را به عنوان ارث بین خود تقسیم کنند. در حقیقت ارث مفهومی است که بعد از فوت مورث، به وجود می‌آید و اشخاص نیز با در نظر گرفتن قوانین آن، وظیفه دارند اموال را بین خود تقسیم کنند. بنابراین معیار در تقسیم اموال قبل از فوت، متن قانون مدنی در خصوص مبحث ارث نیست. اما این مساله، مانع از این نمی‌شود که اشخاص نتوانند اموال خود را قبل از فوت، به فرزندان منتقل کنند. در واقع مبنا و حکم تقسیم ارث در زمان حیات در قانون مدنی بیان شده است اما این مساله، ارتباطی با مبحث ارث در قانون مدنی ندارد. در نتیجه شخص مورث حق دارد اموال خود را با در نظر گرفتن نکاتی که در ادامه بیان می‌کنیم، به وراث خود انتقال دهد.
نحوه تقسیم اموال
انتقال اموال قبل از فوت به معنای تقسیم اموال نیست اما این اقدام، نقش تقسیم را ایفا می‌کند و می‌تواند به عنوان جایگزینی برای این اقدام قانونی در نظر گرفته شود. به هر حال حقوقدانان و متخصصان توصیه می‌کنند که مورثان، با در نظر گرفتن توافق بین وراث یا با در نظر گرفتن متن قانون، اموال را در قالب عقد هبه یا عقد صلح، به فرزندان خود منتقل کنند. با استفاده از این عقود، مورث می‌تواند مالکیت اموال خود را به فرزندان یا سایر وراث خود انتقال دهد و از این طریق، عملیات تقسیم اموال را با موفقیت به انجام رساند.
پیشنهاد ما
مشاوره حقوقی تلفنی یکی از انواع خدمات کاربردی است که تیم حقوقی دادازما به کاربران خود ارائه می‌دهد. با استفاده از این خدمات، می‌توانید پاسخ تمام سوالات حقوقی و قانونی خود در زمینه تقسیم ارث و مطالبه اموال را به دست آورید. برای استفاده از این خدمات، می‌توانید بر روی لینک قبل بزنید. همچنین می‌توانید تنظیم اوراق قضایی خود را به ما بسپارید. برای انجام این اقدام نیز بر روی لینک تعیین شده بزنید.
«بر روی عکس زیر بزنید و عقد مناسب خود را دریافت کنید.»
سلام وقتتون بخیر.
پدربزرگم در دورانی که در قید حیات بودند، باغ‌هایی را به نام دایی بنده کرد و بین آن‌ها فروش نامه تنظیم شد. آیا نمیشه شکایت کرد؟
در شورای محل نشستند و امضاء کردند.
حتی نوشتند که این زمین را دایی از پدبزرگ خریده است.
یعنی این زمین را ۲ تا از دایی‌های من از پدبزرگم خرید کردند.
وقت بخیر.
در صورتی که قبل از فوت اموال به شخص دیگری منتقل شده باشد، امکان شکایت از انتقال گیرنده یا منتقل الیه وجود نخواهد داشت. بنابراین مالکیت به دایی شما تعلق دارد و تصمیم گیری در خصوص آن‌ها نیز به عهده ایشان است.
یک ملک پدری داریم که پدرم می‌خواهد بین دو فرزندش (از بین چهار فرزند) تقسیم کند. متن قرارداد انتقال به چه صورت باید باشد؟ پدر در قید حیات هستند و ساختمان داخل این ملک با هزینه شخصی این دو فرزند ساخته شده است، یعنی ملک از طرف پدر و هزینه از طرف این دو فرزند. چه قراردادی را پیشنهاد می‌کنید؟
وقت بخیر.
در صورتی که مالکیت کل عرصه و اعیان متعلق به پدر شما است یا حتی بخشی از مال به پدر تعلق دارد، پدر می‌تواند با استفاده از عقد صلح، برای انتقال ملک اقدام کند. می‌توانید از نمونه عقد زیر برای رسیدن به هدف خود استفاده کنید.
https://dadazma.com/product/sample-split-letter-before-death/
سلام
پدربزرگم قبل از فوت بین دایی بزرگ من و دوتا از خاله‌ها مقداری از باغ را به عنوان ارثیه تقسیم کرده است.
مادرم، دو خاله و یک دایی کوچک‌تر، اگر بعد از فوت اقدام به انحصار وراثت کنند، آیا اموال تقسیم شده قبل از فوت نیز شامل انحصار وراثت می‌شود و از ابتدا تقسیم انجام خواهد شد یا خیر؟
وقت بخیر.
در صورتی که اموال، به صورت رسمی به این اشخاص منتقل نشده باشد یا بین آن‌ها و متوفی اسناد حقوقی تنظیم نشده باشد، می‌توان اموال منتقل شده را مجددا بین وراث تقسیم کرد، زیرا قبل از فوت، مفهوم ارث، تحقق نیافته است.
با سلام. سه فرزند هستیم، دو پسر و یک دختر. پدرم مقداری زمین کشاورزی و یک خانه دو طبقه دارد که طبقه بالا را برادر بزرگ اشغال کرده است. پدرم تصمیم گرفته است زمین کشاورزی را تا زمانی که در قید حیات است، بین فرزندان به صورت مساوی تقسیم کند که ما مشکلی با مساوی بودن سهم دختر و پسر نداریم. در مورد منزل آیا ما می‌توانیم مدعی سهم الارث شویم چون ما مستاجر هستیم و برادرم راحت در طبقه بالا سکونت دارد و قصد خروج از خانه را نیز ندارد.
وقت بخیر.
تا قبل از فوت، در صورتی که پدر شما تمایل داشته باشد، می‌تواند در خصوص خانه نیز تصمیم گیری کند و آن را به وراث انتقال دهد. در غیر این صورت، تا بعد از فوت مورث، امکان تصمیم گیری در خصوص ملک توسط ورثه وجود نخواهد داشت. در صورتی که در حال حاضر، برادر شما صرفا به اذن پدر، ساکن خانه است و خانه به او منتقل نشده است، بعد از فوت مورث، می‌توانید برای دریافت سهم از خانه اشاره شده، اقدام کنید.
سلام، پدر از کودکی نبوده و زنده است. آیا می‌توانیم درخواست ارث کنیم؟ ایشان از لحاظ روحی و روانی کمی مشکل دارند و سابقه دار هستند.
وقت بخیر.
درخواست ارث بعد از فوت مورث امکان پذیر است. در حال حاضر پدر شما تنها می‌تواند اموال را با استفاده از صلح نامه به هر یک از وراث انتقال دهد. در غیر این صورت، بعد از فوت پدر، می‌توانید اموال او را با در نظر گرفتن قانون یا توافق (بعد از اطلاع هر یک از وراث از میزان سهم قانونی)، بین خود تقسیم کنید.
باسلام. پدرم در قید حیات هستند و اطلاع پیدا کردم که ارث را بین بقیه تقسیم کردند ولی من بعد فهمیدم. میخواستم بپرسم آیا ممکن است که بدون در نظر گرفتن من که فرزند خانواده هستم، ارث را تقسیم کنند؟
با سلام.
در صورتی که اموال با استفاده از صلح نامه و توسط پدر شما به وراث منتقل شده باشد، نمی‌توانید ادعایی در این خصوص مطرح کنید. توجه داشته باشید که مفهوم حقوقی ارث بعد از فوت محقق می‌شود. در نتیجه هر گونه معامله قبل از فوت، به منزله معامله توسط مالک و صحیح خواهد بود.
سلام و درود.
اگر شخصی در قید حیات بوده و بخشی از اموال خود را ناعادلانه بین فرزندان دختر و پسر تقسیم کرده باشد (نسبت به قانون ارث)، آیا دختران می‌توانند شکایت کنند؟
مثلا به هر پسر ۶ برابر بیشتر از دختر داده باشد.
وقت بخیر.
خیر، چون قبل از فوت، مالک حق دارد اموال خود را به هر میزان که در نظر دارد به فرزندان خود انتقال دهد.
سلام.
مادر من ساختمانی به نام خودش دارد. یکی از برادران به دلیل نیاز مالی قصد فروش سهم ارث خود از آن خانه به یکی از خواهران را دارد. مادر هنوز در قید حیات است.
آیا این امر قابل انجام است و بعد از فوت مادر، برادر فروشنده می‌تواند دوباره ادعایی داشته باشد. چه راهی پیشنهاد می‌کنید؟
وقت بخیر.
مفهوم ارث و انتقال سهم الارث، بعد از فوت مورث معنای حقوقی می‌گیرد. بنابراین تنها راه حل قبل از فوت آن است که مورث با استفاده از صلح نامه سهم الارث، اموال خود را به وراث انتقال دهد تا بعد از فوت، اموالی برای تقسیم ارث باقی نماند و از دعاوی احتمالی جلوگیری شود.
خانه پدری به خواسته پدر که در قید حیات هستند برای فروش گذاشته شده است. پنج خواهر و یک برادر هستیم و خواهرها اصرار دارند که سهم الارث برادر در زمان حیات پدر برابر با خواهر است.
ممنون می‌شوم جواب بدهید.
وقت بخیر.
متاسفانه قبل از فوت، قوانین مربوط به بخش ارث قابل اجرا نیستند، زیرا مفهوم حقوقی ارث، بعد از فوت محقق می‌شود. بنابراین پدر شما می‌تواند بعد از فروش ملک، سرمایه به دست آمده را به هر میزان که مد نظر دارد، بین وراث اعم از پسر یا دختر تقسیم کند. در واقع این اقدام، مصداق بخشیدن مال از سوی مالک به شخص ثالث است.
سلام. آیا فرزندان در زمان حیات پدر می‌توانند اموال او را توقیف کنند؟ پدر من اعتیاد دارد و تمام اموال خود را به باد داده است و بدون اطلاع ما آن‌ها را می‌فروشد. خواهر و برادرانش از این فرصت همیشه سوء استفاده کرده‌اند.
وقت بخیر. صرفا در صورتی که فرزندان از پدر طلب داشته باشند به طوری که دادگاه با بررسی ادله، رای به بدهکاری پدر نسبت به فرزندان دهد، تحت شرایط قانونی، می‌توان برای توقیف اموال اقدام کرد. در غیر این صورت، مالکیت پدر نسبت به اموال محفوظ است و امکان توقیف آن‌ها وجود ندارد.
سلام. چطور و از کجا می‌توانم سند تمامی اراضی و زمین‌های متوفی را تهیه کنم؟
وقت بخیر. در صورتی که اسناد، به صورت رسمی تنظیم شده‌اند، می‌توانید با دریافت گواهی انحصار وراثت و همراه داشتن گواهی فوت، به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه و درخواست استعلام کنید. از سوی دیگر، امکان تحریر اموال متوفی نیز وجود خواهد داشت که به شما کمک می‌کند تا بدانید که لیست اموال متوفی، چه مواردی را شامل می‌شود.
سلام. اگر برگه‌ای پیدا شود مبنی بر آنکه من سهم الارث خود را به صورت کامل دریافت کرده‌ام و برگه به صورت رسمی نباشد و تنها چند نفر، آن را امضا کرده باشند، می‌توان بعد از فوت، به آن، استناد کرد؟ آیا شخصی که قبل از فوت، مالی را دریافت کرده است، از سهم الارث، محروم خواهد شد؟
وقت بخیر. به طور کلی، مفهوم سهم الارث، بعد از فوت متوفی، محقق می‌شود و در نتیجه، نمی‌توان برای مالی که موضوع آن هنوز تعیین نشده است، ادعایی را مطرح کرد یا تعهدی را پذیرفت. بنابراین، به طور کلی، اعتبار سند اشاره شده، بعد از فوت، مبهم خواهد بود و در نتیجه، به نظر می‌رسد که وراث موظف هستند که با در نظر گرفتن میزان سهم الارث مطابق با گواهی انحصار وراثت، اموال متوفی را بین خود تقسیم کنند. با این وجود، با توجه به تصمیم دادگاه، ممکن است اظهارات بیان شده توسط شما، به عنوان اقرار، مورد توجه قرار گیرد و در نتیجه، به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا، رای به نفع سایر وراث، صادر شود.
با سلام.
پدرم در قید حیات هستند و قصد دارند اموال خود را تقسیم کنند. آیا عقد صلح (تقسیم نامه قبل از فوت) نیاز به امضای فرزندان (وراث) هم دارد یا پدرم می‌تواند به تنهایی، این کار را انجام دهد؟
وقت بخیر. عقد صلح هم مثل سایر عقدها به حضور طرفین نیاز دارد. بنابراین، امکان انتقال یک طرفه، بدون امضای شخص انتقال گیرنده، وجود نخواهد داشت.