تقسیم ماترک زن یکی از مسائل مهم حقوقی است که بسیاری از حقوقدانان و سایر اشخاص، ممکن است با آن مواجه شوند. بخش عمده‌ای از پرونده‌های وکلای دادگستری به این مساله اختصاص دارد و در نتیجه، امروزه، میزان مراجعه به دادگاه‌های حقوقی برای تقسیم ماترک زن ، اقزایش یافته است.
اگرچه تقسیم ماترک پدر یا تقسیم ارث مرد در جامعه امروزی، بیشتر شناخته شده است اما به هر حال، تقسیم ماترک زن به همان اندازه برای وراث مهم است. ممکن است زن به عنوان مادر خانواده فوت کند و اموالی از او برای ورثه باقی بماند. علاوه بر این ممکن است فرزندی حضور نداشته باشد و شوهر به عنوان وارث زن در نظر گرفته شود یا حتی مجرد باشد اما خانواده او همچون مادر، پدر، برادر و خواهر حضور داشته باشند.
در این صورت اولین سوالی که برای وراث به وجود می‌آید، نحوه تقسیم ماترک زن به صورت قانونی خواهد بود. دانستن شرایط گوناگون و همچنین استثنائات تعیین شده در متن قانون، مقدمات تقسیم ماترک زن را برای وراث فراهم می‌کند. در این مقاله، با توجه به گستردگی موضوع، به مهم‌ترین نکات، فروض مختلف و همچنین نحوه تقسیم ماترک زن اشاره خواهیم کرد.
تقسیم ماترک زن از نگاه قانون
به طور کلی، مباحث مربوط به ارث و تقسیم ماترک در قانون مدنی و قانون امور حسبی بررسی می‌شود. مواد ۸۶۱ الی ۹۴۹ به مسئله ارث و نکات مهم مربوط به آن اختصاص دارد. در حقیقت تقسیم ماترک زن نیز تابع مجموعه‌ای از اصول و مقررات است و بدون توجه به این دسته از اصول، تقسیم اموال بین ورثه صحیح نخواهد بود.
وراث شخص متوفی موظف هستند قبل از تقسیم اموال و با توجه به ماده ۸۶۹ قانون مدنی، دیون متوفی را پرداخت و سپس برای تقسیم ماترک بین خود اقدام کنند. البته توجه داشته باشید که لازمه تقسیم ماترک زن ، رعایت تشریفاتی است که بدون وجود آن‌ها، امکان تقسیم اموال، وجود نخواهد داشت، به عنوان مثال وراث متوفی بعد از فوت، برای دریافت گواهی انحصار وراثث باید به شورای حل اختلاف مراجعه کنند.
وراث متوفی چه کسانی هستند؟
برای تقسیم ماترک زن ، مشخص شدن همه وراث و حضور همه آن‌ها هنگام تقسیم الزامی است. اصولا مهم‌ترین دلیل دریافت گواهی انحصار وراثت، تعیین شدن ورثه و همچنین میزان سهم قانونی آن‌ها خواهد بود. بنابراین دریافت این گواهی توسط ورثه ضروری است، حتی اگر قصد نداشته باشند مراتب را از طریق دادگاه پیگیری کنند.
مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی، وراث شخص متوفی به سه طبقه تقسیم می‌شوند:
- پدر و مادر شخص متوفی و همچنین فرزندان و در نهایت نوه، نبیره و غیره
- برادر و خواهر متوفی، خواهرزاده و برادر زاده، جد و جده
- عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آن‌ها
توضیحات کلی!
نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که شوهر به هر حال از همسر خود سهم می‌برد و در نتیجه در هیچ یک از طبقات وراث قرار نمی‌گیرد. همچنین، با وجود تنها یک نفر از وراث در طبقه اول، وراث طبقات دوم و سوم از سهم محروم خواهند بود. به همین ترتیب در صورتی که در طبقه دوم حداقل یک نفر به عنوان وارث حضور داشته باشد، نوبت به طبقه سوم نمی‌رسد.
علاوه بر این، هر یک از طبقات بیان شده، درجاتی دارند که لازم است به آن‌ها توجه لازم را داشته باشید. به عبارت دیگر در صورتی که در طبقه اول تنها یک فرزند حضور داشته باشد، نوبت به سهم بردن نوه نخواهد رسید و به تبع آن اگر هیچ فرزندی وجود نداشته باشد اما نوه حضور داشته باشد و علاوه بر نوه نبیره هم حاضر باشد، اموال به نوه خواهد رسید و نبیره سهمی نخواهد داشت.
این درجه بندی در طبقه دوم نیز مشهود است به طوری که اگر برادر یا خواهر شخص متوفی حضور داشته باشد، سهمی به فرزندان آن‌ها نخواهد رسید و در نتیجه اموال بین خواهران و برادران تقسیم خواهد شد. البته اگر یکی از فرزندان یا یکی از برادران یا خواهران بعد از فوت زن فوت کرده باشد، در هنگام تقسیم ماترک زن ، سهم شخص فوت شده به فرزند او (نوه) تعلق می‌گیرد.
در ادامه میزان سهم هر یک از وراث را در شرایط مختلف بیان می‌کنیم.
سهم وراث و نحوه تقسیم ماترک زن
نحوه تقسیم ماترک زن بین وراث، ارتباط نزدیکی با سهم تعیین شده در متن قانون خواهد داشت. با توجه به اینکه وراث متوفی را بیشتر طبقات اول و دوم تشکیل می‌دهند، در این قسمت از نوشتار، سهم قانونی هر یک از آن‌ها را ذکر خواهیم کرد.
سهم وراث طبقه اول از تقسیم ماترک زن
از جمله مهم‌ترین مطالب مربوط به طبقه اول وراث عبارت‌اند از:
- پدربزرگ، مادربزرگ، فرزندان دختر و فرزندان پسر در هنگام تقسیم ماترک زن حضور داشته باشند: در این صورت بعد از پرداخت سهم به شوهر، میزان سهم پدربزرگ و مادربزرگ، هر کدام یک ششم خواهد بود و باقیمانده اموال بین فرزندان، به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم می‌شود.
- در صورتی که پدربزرگ یا مادربزرگ در قید حیات باشند اما متوفی فرزندی نداشته باشد: در این صورت بعد از پرداخت سهم به شوهر، همه اموال به پدربزرگ یا مادربزرگ تعلق می‌گیرد. در حقیقت، در صورتی که پدربزرگ و مادربزرگ هر دو زنده باشند اما شخص متوفی فرزندی نداشته باشد، میزان سهم مادربزرگ یک سوم و میزان سهم پدربزرگ، باقیمانده اموال زن (دو سوم) خواهد بود.
- در صورتی که پدربزرگ و مادربزرگ در قید حیات نباشند: در این صورت بعد از تعلق گرفتن سهم به پدر، تمام اموال به صورت پسر دو برابر دختر، بین وراث تقسیم خواهد شد.
- وراث طبقه اول حضور نداشته باشند اما زن، همسر داشته باشد: در این صورت سهم شوهر به او تعلق خواهد گرفت اما باقیمانده اموال بین وراث طبقه دوم، تقسیم خواهد شد.
نکته اول
فرزندان ناتنی از مادرخوانده خود، سهمی نمی‌برند. بنابراین اگر زنی فوت کند، در حالی که فرزندان زن دیگری نیز در کنار فرزندان او زندگی می‌کنند، اموال تنها بین فرزندان تنی او تقسیم خواهد شد.
نکته دوم
در صورتی که زن، فرزندی نداشته باشد، میزان یک دوم از اموال، سهم شوهر خواهد بود و در صورتی که فرزندی حضور داشته باشد، میزان به میزان یک چهارم از اموال شخص فوت شده، به همسر تعلق می‌گیرد.
سهم وراث طبقه دوم از تقسیم ماترک زن
همانطور که اشاره کردیم، در طبقه دوم، برادران و خواهران به همراه فرزندان آن‌ها و همچنین جد و جده قرار می‌گیرند. از جمله مهم‌ترین مطالب مربوط به سهم وراث طبقه دوم عبارت‌اند از:
- اگر علاوه بر برادران و خواهران ابوینی یا پدر و مادری، برادران یا خواهران مادری (امی) یا پدری (ابی) نیز حضور داشته باشند: در این صورت، تقسیم ماترک زن بین اخوه ابوینی و همچنین اخوه امی انجام می‌شود و در نتیجه به اخوه ابی سهمی تعلق نخواهد گرفت.
- اخوه ابی و اخوه امی حضور داشته باشند: در این صورت اموال بین تمام برادران و خواهران اعم از ابی و امی تقسیم خواهد شد.
- جد و جده امی یا ابی در قید حیات باشند: در این صورت با توجه به متن قانون، سهم تعلق گرفته به جد و جده ابی، به میزان مرد دو برابر زن، و سهم تعلق گرفته به جد و جده امی، به میزان مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
- جد و جده ابی، پدربزرگ و مادربزرگ پدری متوفی و جد و جده امی، همان پدربزرگ و مادربزرگ مادری متوفی هستند.
سایر نکات مهم
- اگر تنها جد و جده ابی و جد و جده امی در هنگام تقسیم ماترک زن حضور داشته باشند، یک سوم از ترکه متعلق به جد و جده امی خواهد بود که به صورت مساوی بین جد و جده تقسیم می‌شود. سپس باقی ترکه به جد و جده ابی تعلق می‌گیرد که به صورت سهم مرد دو برابر سهم زن بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
- در صورتی که جد و جده امی و ابی و همچنین زوج در هنگام تقسیم ماترک زن حضور داشته باشند، میزان یک دوم در ابتدا به زوج تعلق می‌گیرد. سپس مطابق مورد شماره یک، میزان یک سوم از اموال به طور مساوی به جد و جده امی تعلق می‌گیرد و مابقی اموال بین جد و جده ابی به میزان سهم مرد دو برابر سهم زن تقسیم می‌شود. توجه داشته باشید که در این صورت، میزان یک ششم از اموال برای جد و جده ابی باقی خواهد ماند.
- در صورتی که جد و جده امی و برادر و خواهر امی حضور داشته باشند، پس از تقسیم ماترک زن، اموال به صورت مساوی بین همه وراث تقسیم می‌شود.
- در صورتی که جد امی و یک خواهر امی به عنوان وراث حضور داشته باشند، اموال به طور مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
پیشنهاد ما
با استفاده از خدمات مشاوره‌ای مرجع تخصصی ارث (دادازما)، سوالات و مباحث حقوقی خود را با وکیل ارث یا کارشناسان مجرب حقوقی در میان بگذارید. برای استفاده از این خدمات، بر روی مشاوره حقوقی تلفنی بزنید. همچنین می‌توانید تنظیم اختصاصی عقود خود را به کارشناسان ما بسپارید. برای ثبت درخواست تنظیم اسناد، بر روی تنظیم اوراق قضایی بزنید.
اسناد مورد نیاز شما
در ادامه مطلب، به عقودی اشاره می‌شود که توسط بسیاری از کاربران دادازما مورد استفاده قرار گرفته‌اند. شما می‌توانید با مطالعه توضیحات مربوط به هر یک از عقود، عقد مورد نیاز خود را دریافت کنید.
تقسیم اموال قبل از فوت
در صورتی که مورث شما قصد دارد قبل از فوت خود، اموال را به فرزندان یا سایر وراث انتقال دهد، عقد زیر دقیقا مناسب شما است. برای دریافت این سند، بر روی عکس زیر بزنید.
تقسیم اموال بعد از فوت
شما می‌توانید با استفاده از سند زیر، به راحتی اموال متوفی را بین خود تقسیم کنید.
انتقال سهم الارث
اگر تصمیم دارید برای انتقال سهم الارث خود به سایر اشخاص یا حتی وراث اقدام کنید، عقد زیر انتخاب نهایی شما خواهد بود. بر روی عکس زیر بزنید و این عقد را دریافت کنید.
سلام علیکم
اگر مادر من قبل از مادربزرگ به رحمت خدا رفته باشند، آیا به عنوان یکی از وراث ایشان، می‌توانم دادخواست تقسیم ماترک یا مطالبه سهم الارث را علیه فرزندان مادربزرگ (دایی و دو خاله) تنظیم کنم؟
وقت بخیر.
با توجه به اینکه شرط سهم بردن وارث، زنده بودن در حین شخص مورث است (با توجه به ماده ۸۷۵ قانون مدنی) لذا شما نمی‌توانید برای دریافت سهم الارث مادر خود از سایر وراث، اقدام کنید.