یکی از موضوعات مهمی که به مبحث تقسیم ارث نیز ارتباط دارد، تقسیم ارث خانه است. بعد از فوت مورث، وراث موظف هستند علاوه بر پرداخت دیون، برای تقسیم اموال نیز اقدامات لازم را انجام دهند. خانه یکی از مهم‌ترین اموالی است که بعد از فوت به وراث تعلق می‌گیرد و وراث نیز طبق قانون، وظیفه دارند آن را بین خود تقسیم کنند.
بدیهی است تا قبل از دریافت گوای حصر ورثه، امکان تقسیم هیچ یک از اموال شخص فوت شده وجود نخواهد داشت. بنابراین برای تقسیم ارث خانه ، وراث وظیفه دارند به شورای حل اختلاف مراجعه کنند و با ارائه مدارک لازم، این سند قانونی را دریافت کنند. البته در صورتی که ورثه، تنها تصمیم به تقسیم خانه متوفی را داشته باشند، موظف هستند دیونی همچون مالیات بر ارث خانه را به اداره امور مالیاتی پرداخت کنند. در نتیجه در مطلب امروز، نحوه تقسیم ارث خانه و شرایط آن را بررسی می‌کنیم.
مراجعه به شورای حل اختلاف
بعد از فوت مورث، ابتدا هزینه‌های مربوط به کفن و دفن و همچنین دیون متوفی، از اموال او کسر خواهد شد. در واقع تا زمانی که این هزینه‌ها از اموال شخص فوت شده کسر نشود، حق انتقال یا تقسیم برای وراث وجود ندارد. البته در صورتی که متوفی، بعد از تاریخ ۱۳۹۵/۱/۱ فوت کرده باشند، ورثه حق دارند که پرداخت مالیات را تا زمان تقسیم یا انتقال، به تاخیر اندازند. با این وجود، همچنان سایر دیون باید از این دسته از اموال کسر شوند و به صاحبان آن‌ها تعلق گیرند.
بعد از پرداخت دیون، نوبت به مراجعه به شورای حل اختلاف می‌رسد. هدف از مراجعه به این نهاد دولتی، مشخص کردن یا منحصر کردن وراث شخص فوت شده است. بنابراین در برگه حصر ورثه، مشخصات هر یک از وراث شخص فوت شده، به طور دقیق نوشته می‌شود. به این نکته مهم توجه داشته باشید که تنها وراث اشاره شده در این برگه، از اموال شخص فوت شده سهم می‌برند. همچنین مشخص نکردن مشخصات یکی از وراث شخص فوت شده، به بهانه‌های مختلف، مصداق کلاهبرداری است و وارث اشاره شده، می‌تواند از سایر وراث، شکایت کند. به این مساله در ماده ۹ قانون تصدیق گواهی حصر وراثت اشاره شده است.
اشخاص صالح برای مراجعه به شورای حل اختلاف
به طور کلی هر یک از وراث شخص فوت شده می‌توانند برای دریافت گواهی حصر ورثه، به شورای حل اختلاف مراجعه کنند. علاوه بر وراث، طلبکاران، وصی اشاره شده در متن وصیت نامه و تمام اشخاصی که از دریافت حصر ورثه و در نتیجه تقسیم خانه ارثی سهم می‌برند، می‌توانند تقاضای صدور گواهی حصر ورثه را مطرح کنند. در تعیین مشخصات تمام وراث، ضروری است که دقت کافی داشته باشید. در حقیقت کلیه مراجع قضایی، با در نظر گرفتن این متن قانونی، وراث شخص فوت شده را شناسایی می‌کنند.
مشخصات متن درخواست نامه
هر یک از اشخاص صالحی که به قصد تقسیم خانه ارثی ، برای گواهی مذکور اقدام می‌کنند، موظف هستند مشخصاتی همچون نام و نام خانوادگی، اقامتگاه، نسبت با متوفی و غیره را بنویسند. بر اساس ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی ایران، منظور از اقامتگاه، مرکز مهم امور شخص است. بنابراین اقامتگاه به معنای محل سکونت نیست بلکه ممکن است محل کار باشد و در شهر دیگری غیر از محل سکونت قرار گیرد. به هر حال باید محلی تعیین شود که در هر زمان، قابل دسترسی باشد و اشخاص نیز در آن محل، حضور داشته باشند.
طبقات وراث در تقسیم ارث خانه
برای بررسی نحوه تقسیم ارث خانه باید به نکاتی در خصوص هر یک از طبقات وراث اشاره کنیم. مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی، وراث شخص فوت شده در سه طبقه قرار می‌گیرند. این طبقات را در سه عنوان بررسی می‌کنیم.
طبقه اول
- وراثی که در درجه اول قرار می‌گیرند: پدر، مادر و فرزندان مورث
- وراثی که در درجه دوم قرار می‌گیرند: نوه یا فرزندان اولاد مورث
- وراثی که در درجه سوم قرار می‌گیرند: فرزندان نوه‌های مورث
طبقه دوم
- درجه اول ورثه شخص فوت شده: جد، جده، برادر و خواهر
- درجه دوم ورثه شخص فوت شده: پدر و مادر جد، پدر و مادر جده، خواهرزاده‌ها و برادرزاده‌ها
طبقه سوم
- وراث حاضر در درجه اول: عمو، عمه، خاله و دایی متوفی. عمو، عمه، خاله و دایی پدر و مادر متوفی
- فرزندان عمو، عمه، خاله و دایی. فرزندان عمو، عمه، خاله و دایی پدر و مادر متوفی
به این نکته مهم توجه داشته باشید که در تقسیم ارث خانه پدری ، به تمام طبقات وراث و تمام درجات، سهم الارث تعلق نمی‌گیرد. بر اساس ماده ۸۶۳ قانون مدنی، در صورتی که وراث حاضر در هر یک از طبقات (بدون توجه به درجات) حضور داشته باشند، سهمی به طبقات بعد تعلق نمی‌گیرد. در حقیقت قانون گذار، اولویت سهم بردن از تقسیم خانه ارثی را برای افرادی در نظر گرفته است که به متوفی نزدیک‌تر بوده‌اند.
علاوه بر این توجه داشته باشید که اگر وراث یک طبقه حضور داشته باشند اما درجات آن‌ها متفاوت باشد، سهم قانونی به وراثی تعلق می‌گیرد که در درجات بالاتر قرار دارند، به عنوان مثال در صورتی که درجه اول وراث طبقه اول حضور داشته باشند و در کنار آن‌ها، درجات دوم و سوم نیز در قید حیات باشند، سهم الارث تنها به وراث حاضر در درجه اول، تعلق می‌گیرد.
نحوه تقسیم ارث خانه
در تقسیم ارث خانه پدری همیشه همسران و فرزندان شخص، در اولویت قرار دارند. به عبارت دیگر همانطور که اشاره کردیم، فرزندان و پدر و مادر شخص فوت شده در طبقه اول وراث قرار می‌گیرند. البته همسر در هیچ یک از طبقات ورثه قرار نمی‌گیرد و به هر حال از اموال متوفی، سهم می‌برد.
سهم زوجه از اموال شخص فوت شده، یک چهارم است. البته میزان سهم با در نظر گرفتن حضور فرزندان یا همسر دوم متفاوت است. در صورتی که فرزندان حضور داشته باشند، میزان سهمی که به زن تعلق می‌گیرد، یک هشتم خواهد بود. همچنین در صورتی که همسر دومی نیز حضور داشته باشد، مقادیر اشاره شده، به طور مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود و تفاوتی ندارد که فرزندان، از کدام مادر زاده شده‌اند. به عنوان مثال در صورتی که همسر اول دو فرزند داشته باشد و همسر دوم، هیچ فرزندی نداشته باشد، به میزان یک هشتم از ارزش خانه، بین دو همسر تقسیم خواهد شد.
ادامه مبحث نحوه تقسیم ارث خانه
در صورتی که زوجه فوت کرده باشد و شوهر از اموال او سهم ببرد، میزان سهم همسر با وجود فرزندان، یک چهارم و بدون در نظر گرفتن فرزندان، یک دوم خواهد بود. بنابراین ابتدا سهم همسر یا همسران، به آن‌ها تقدیم می‌شود و سپس باقی مانده ارزش، با توجه به سهم قانونی یا توافق وراث، بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
مطابق ماده ۹۰۷ قانون مدنی، در صورتی که فرزند، تنها یک پسر باشد یا در صورتی که فرزند تنها یک دختر باشد، تمام اموال به او تعلق می‌گیرد. همچنین در فرض وجود چند برادر یا چند خواهر، اموال به تساوی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد. علاوه بر این، این فرض نیز وجود دارد که فرزندان، دختر و پسر باشند. در این صورت پسر دو برابر دختر سهم می‌برد. البته همانطور که اشاره کردیم، ورثه می‌توانند توافق دیگری را بر خلاف سهام تعیین شده در متن قانون، در نظر بگیرند. در نهایت و در حالت عادی، به هر یک از پدر و مادر شخص فوت شده، به میزان یک ششم سهم الارث تعلق می‌گیرد.
نکات مهم در تقسیم ارث خانه پدری
- مطابق متن قانون، در صورتی که متوفی، قبل از مرگ، بخشی از خانه را به شخص یا اشخاص دیگری بخشیده باشد، در صورت وجود سندی که این مساله را اثبات کند، وراث تنها حق خواهند داشت که بخش باقی مانده و تحت مالکیت متوفی را بین خود تقسیم کنند.
- بر اساس متن ماده ۸۷۵ قانون مدنی، تنها وراثی از اموال شخص فوت شده سهم می‌برند که در زمان فوت مورث، در قید حیات بوده‌اند. بنابراین فرزندان وراثی که قبل از مورث خود فوت کرده‌اند، حق مطالبه سهم پدر یا مادر خود را به عنوان فرزند شخص متوفی ندارند.
- ممکن است بعضی از وراث، قصد فروش سهم خود یا انتقال آن به سایر اشخاص را نداشته باشند. در این صورت، می‌توانند چنین توافق کنند که سهم وارث نیازمند، توسط سایر وراث، خریداری شود.
- هیچ یک از وراث حق ندارند از پرداخت یا تقدیم سهم قانونی به وارث یا وراث دیگر، جلوگیری کنند. در صورت جلوگیری، ورثه حق دارند برای تقسیم اموال، به دادگاه حقوقی آخرین محل اقامت متوفی مراجعه کنند.
ادامه نکات مهم مربوط به تقسیم خانه ارثی
- در تقسیم خانه ارثی، مالکیت شخص نسبت به خانه مورد بررسی قرار می‌گیرد. بنابراین در صورتی که خانه متعلق به متوفی باشد و همسر او بعد از فوت، همچنان در خانه سکونت داشته باشد و اجازه تقسیم را به وراث ندهد، ابتدا وراث می‌توانند به صورت مسالمت آمیز قضیه را حل و فصل کنند. در غیر این صورت، امکان مراجعه به دادگاه برای تقسیم خانه وجود دارد.
- در صورت انتقال خانه به همسر یا فرزندان قبل از فوت، وراث حق تقسیم آن خانه را ندارند. همچنین انتقال خانه، به معنای دریافت سهم الارث نیست. بنابراین در صورتی که مالی به فرزند یا همسر منتقل شده باشد، بعد از فوت، شخص انتقال گیرنده همچنان از اموال متوفی سهم خواهد داشت. این نکات را در مطلب تقسیم ارث قبل از فوت بررسی کردیم.
- به عنوان آخرین نکته، باید چنین گفت که تا قبل از فروش خانه، امکان تصرف توسط وراث، وجود ندارد. در واقع تقسیم خانه ارثی بعد از فروش و با توجه به ارزش آن، محاسبه و سپس به هر یک از وراث تعلق می‌گیرد.
پیشنهاد ما
شما می‌توانید با استفاده از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ، پاسخ تمام سوالات خود را در زمینه تقسیم ارث خانه به دست آورید. وکیل ارث و متخصصان تیم حقوقی دادازما در تلاش هستند که خدماتی با کیفیت را به کاربران خود ارائه دهند. برای استفاده از این خدمات، بر روی لینک قبل بزنید. علاوه بر این، گروه وکلا و کارشناسان مرجع تخصصی ارث، آماده ارائه خدمات تنظیم عقود به کاربران خود هستند. برای ثبت درخواست خود، می‌توانید بر روی تنظیم اوراق قضایی بزنید.
شما می‌توانید با لمس کردن یا کلیک بر روی عکس زیر، نمونه عقد تقسیم را دریافت کنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!