تقسیم ماترک قبل از فوت ؛ اقدامی سود آور یا دردسر ساز؟!

تقسیم ماترک قبل از فوت یکی از مباحث مهم و کاربردی است که امروزه به دغدغه بسیاری از افراد تبدیل شده است. با وجود اینکه سهم بردن وراث بعد از فوت مورث، مسئله‌ای ثابت شده است اما همچنان سوالی برای بسیاری از افراد به وجود می‌آید مبنی بر اینکه آیا می‌توانند قبل از فوت مورث، اقدامات لازم را در خصوص تقسیم اموال او، به انجام برسانند؟ به عنوان مثال، آیا وراث برای تقسیم ماترک پدر خود، می‌توانند قبل از فوت او، اقدامات لازم را انجام دهند؟

این مبحث به خصوص زمانی اهمیت خود را نشان می‌دهد که والدین یا بستگان وراث، آمادگی و رضایت خود را برای تقسیم اموال، به عنوان سهم الارث، اعلام می‌کنند. همچنین سوال دیگری نیز در خصوص تقسیم ماترک قبل از فوت مطرح می‌شود مبنی بر اینکه آیا برخی از وراث می‌توانند سهم الارث خود را قبل از فوت دریافت کنند به طوری که بعد از فوت، از اموال باقیمانده، سهم الارثی به ایشان، تعلق نگیرد؟ پاسخ به این دسته از سوالات را در این مقاله، بررسی می‌کنیم.

وراث متوفی چه کسانی هستند؟!

وراث متوفی، با در نظر گرفتن ماده ۸۶۲ قانون مدنی، به ترتیب در سه طبقه قرار می‌گیرند:

1. طبقه اول را فرزندان، پدر متوفی و همچنین مادر متوفی تشکیل می‌دهند. علاوه بر افرادی که ذکر شد، اولاد فرزندان همچون نوه، نتیجه و… نیز در این طبقه قرار می‌گیرند. البته توجه به این نکته لازم است که در طبقات ارث، درجه بندی‌های خاصی وجود دارد، به عنوان مثال، تا زمانی که فرزندان حضور داشته باشند، نوبت به سهم بردن نوه‌ها، نمی‌رسد.
2. طبقه دوم را برادر، خواهر، جد، جده و فرزندان برادر و خواهر تشکیل می‌دهند.
3. در طبقه سوم، خاله، دایی، عمو، عمه و فرزندان ایشان حضور دارند.

بدیهی است در صورتی که حتی یک نفر از وراث، در هر طبقه حضور داشته باشند، نوبت به سهم بردن وراث طبقات دیگر نخواهد رسید. به عنوان مثال در صورتی که تنها یکی از فرزندان در طبقه اول حضور داشته باشد، تمام اموال به او تعلق می‌گیرد و در نتیجه نوبت به سهم بردن وراث در طبقات دوم و سوم نخواهد رسید.

انواع تقسیم ماترک قبل از فوت

مصادیق تقسیم ماترک قبل از فوت ، متعدد است، البته هدف ما از بیان این مصادیق، تایید درستی آن نیست. در این قسمت، صرفا برخی از اقدامات وراث برای تقسیم ماترک قبل از فوت ذکر خواهد شد و در ادامه بیشتر در خصوص درستی یا نادرستی انجام این دسته از اقدامات، توضیح می‌دهیم.

در فرض اول، ممکن است فرزندان شخصی قصد داشته باشند اموال او را قبل از فوت، بین خود تقسیم کنند تا بعد از فوت او، موظف به پرداخت مالیات نباشند. در اکثر اوقات، وراث، برگ تقسیمی را قبل از فوت، بین خود تنظیم می‌کنند و از این طریق، هر یک، بخشی از اموال را مطابق برگ تقسیم به دست می‌آورند.

همچنین ممکن است برخی از وراث، قبل از فوت مورث خود، سهم الارث خود را از اموال مورث تقاضا کنند، به عنوان مثال ممکن است فرزند پسر، به علت داشتن بدهی به سایر اشخاص، به سرمایه نیاز داشته باشد. در این صورت، این احتمال وجود دارد که مورث و سایر وراث، با تنظیم برگ اقرار، سهم قانونی فرزند پسر را به او منتقل کنند و از او تعهد بگیرند که بعد از فوت، مدعی دریافت سهم قانونی نشود.

با این وجود، در بسیاری از دعاوی که در دادگاه‌ها، اقامه می‌شوند، شاهد هستیم که وارث، قبل از فوت مورث خود، بخشی از اموال را دریافت کرده است اما مجددا بعد از فوت، تقاضای سهم الارث را مطرح می‌کند.

تصمیم دادگاه!

اگرچه سایر وراث، برگ اقرار تنظیم شده را به دادگاه تقدیم می‌کنند اما دادگاه، با توجه به دلایلی که در ادامه ذکر خواهد شد، اقرار را نمی‌پذیرد و در نتیجه، اموال را با توجه به سهام قانونی، بین وراث، تقسیم می‌کند. در این شرایط، اموالی که به صورت قانونی، قبل از فوت مورث به وارث منتقل شده است، به عنوان اموال وارث شناخته می‌شوند و در نتیجه وراث دیگر نمی‌توانند تقسیم این دسته از اموال را از دادگاه تقاضا کنند.

تقسیم ماترک قبل از فوت با رضایت مورث

حال ممکن است قبل از فوت، مورث با رضایت و اراده خود، به وراث اجازه دهد که تقسیم نامه‌ای را تنظیم کنند و اموال را بین خود، تقسیم کنند. بسیاری از افراد، بدون توجه به ماهیت این اقدام، برگ اقرار یا برگ تقسیم را تنظیم می‌کنند و در نتیجه اموال را حتی به صورت عادی و توافقی، بین خود تقسیم می‌کنند.

سوال کلی که بعد از بیان این مصادیق مطرح می‌شود، این است که آیا اقدامات انجام شده توسط این دسته از افراد، صحیح است؟ آیا قانون اجازه تقسیم ماترک قبل از فوت را به وراث خواهد داد؟ در صورتی که مشکلی در تقسیم ماترک قبل از فوت وجود داشته باشد، آیا راه حل دیگری قابل تصور است؟

در ادامه این نوشتار، به نکاتی اشاره می‌کنیم که می‌توانند پاسخگوی سوالات اخیر باشند.

تقسیم ماترک قبل از فوت ، سود رساننده یا مشکل ساز؟!

گفتیم که در بسیاری از اوقات، اموال به صورت توافقی، بین وراث تقسیم خواهد شد و در نتیجه ممکن است وراث، اعمال انجام شده را صحیح بدانند و در نتیجه از عاقبت اقدامات خود، بعد از فوت مورث، اطلاع نداشته باشند.

پاسخ اصلی به سوالاتی که ممکن است توسط بسیاری از افراد مطرح شود، این است که اصولا تقسیم ماترک قبل از فوت ، به هر طریقی که باشد، امکان پذیر نخواهد بود. در نتیجه تنظیم هر گونه برگ تقسیم یا حتی برگ اقرار قبل از فوت نیز صحیح به نظر نمی‌رسد.

دلیل نادرستی انجام این اقدامات چیست؟

بدیهی است که کلیه اموال، قبل از فوت مورث، به او تعلق دارد. به عبارت دیگر، تصمیم گیری نسبت به اموالی که ممکن است موضوع برگ اقرار یا حتی برگ تقسیم، قرار گیرد، تنها باید توسط شخص مورث، به عنوان مالک، انجام شود و در نتیجه وراث، نمی‌توانند بدون اجازه و کسب رضایت از مورث خود، این اقدام را انجام دهند.

حال ممکن است سوال شود که اگر مورث نیز از تقسیم اموال خود رضایت داشته باشد، آیا امکان تقسیم ماترک قبل از فوت وجود دارد؟ در این صورت نیز، به نظر می‌رسد اقدام به تقسیم اموال صحیح نخواهد بود، به این دلیل که، حتی اگر مورث، به تقسیم اموال به عنوان ماترک و حق قانونی وراث، رضایت بدهد، به دلیل اینکه هنوز هیچ گونه حق قانونی نسبت به اموال مورث و قبل از فوت او، برای وراث به وجود نیامده است، رضایت مورد نظر نیز تاثیری نخواهد داشت و در نتیجه این اقدام، باطل خواهد بود.

بنابراین با در نظر گرفتن مسائلی که به آن‌ها اشاره کردیم، هیچ یک از وراث نمی‌توانند تقاضای سهم الارث را قبل از فوت داشته باشند. به عبارت دیگر، شخص وارث، حتی اگر نیاز مالی داشته باشد، نمی‌تواند با امضاء اقرارنامه، بخشی از اموال را به عنوان سهم الارث دریافت کند.

در صورتی که اقرارنامه تنظیم شود اما بعد از فوت، شخص وارث، مجددا تقاضای دریافت سهم الارث را داشته باشد، درخواست او نافذ است و همانطور که بیان کردیم، اگر بخشی از اموال، قبل از فوت، توسط مورث، به او منتقل شده باشد، وراث دیگر نمی‌توانند برای تقسیم اموال منتقل شده، اقدام کنند. بنابراین وراث باید در این خصوص، دقت نظر کافی را داشته باشند.

راه حل قانونی چیست؟

با توجه به اوصافی که ذکر کردیم، ممکن است سوال کنید که آیا راه حل قانونی وجود دارد که این اموال قبل از فوت به وراث منتقل شود؟ این سوال به خصوص در زمانی مطرح می‌شود که وراث، قصد دارند به طریقی از پرداخت مالیات، بعد از فوت مورث، جلوگیری کنند.

در پاسخ به این سوال، می‌توان چنین گفت که شخص مورث می‌تواند به عنوان مالک اموال، آن‌ها را به صورت رسمی و قانونی، به فرزندان خود انتقال دهد. به عنوان مثال، پدر می‌تواند اموال خود را با استفاده از صلح نامه محضری یا حتی عقد هبه، به فرزندان خود منتقل کند. در این صورت، صلح نامه یا عقد هبه تنظیم شده، بعد از فوت پدر نیز معتبر خواهد بود، مالکیت اموال به فرزندان تعلق دارد و در نتیجه، وراث، ملزم به پرداخت مالیات نخواهند بود.

صلح نامه عمری و تقسیم ماترک قبل از فوت

فرض کنید مادری قصد دارد اموال خود را قبل از فوت، به فرزندان خود منتقل کند. از طرفی نگران این مسئله است که فرزندان، بعد از به دست آوردن مالکیت، او را از استفاده از اموال محدود کنند یا حتی اجازه استفاده از اموال مورد نظر را به او ندهند. در این صورت چه راه حل قانونی وجود دارد؟

در هنگام بروز این مسئله، مورث می‌تواند اموال خود را با استفاده از صلح نامه عمری، به وراث خود، انتقال دهد. تنظیم این صلح نامه، این اطمینان را به شخص مورث می‌دهد که بتواند قبل از فوت، از اموال خود استفاده کند و در نتیجه مالکیت اموال، بعد از مرگ، به فرزندان یا سایر وراث او منتقل شود. این صلح نامه نیز نوعی قرارداد است و در نتیجه طرفین موظف هستند برای تنظیم آن، به مواد قانون مدنی همچون مواد ۱۸۵، ۱۹۰ و ۲۱۹ توجه داشته باشند. البته فراموش نکنید که مواد دیگری نیز وجود دارند و در نتیجه برای تنظیم عقد صلح، باید مورد بررسی قرار گیرند. استفاده از این قرارداد بسیار رایج است و در نتیجه می‌توان آن را به عنوان سندی معتبر و محبوب، توصیف کرد.

پیشنهاد دادازما

شما می‌توانید از خدمات مشاوره‌ای تیم حقوقی ما بهره مند شوید. با مشورت گرفتن از وکیل ارث یا کارشناسان حقوقی، سوالات و مباحث خود را با آن‌ها در میان بگذارید و راهکارهای قانونی برای حل مسائل را به دست آورید. برای استفاده از این خدمات، بر روی مشاوره حقوقی تلفنی بزنید. علاوه بر خدمات مشاوره‌ای، شما می‌توانید از خدمات تنظیم عقود نیز استفاده کنید. با ثبت درخواست، انتظارات خود را بیان کنید و منتظر تماس کارشناس برای ارائه توضیحات باشید. برای ثبت درخواست، بر روی تنظیم اوراق قضایی بزنید.

همین حالا بر روی عکس زیر بزنید و نمونه عقد مناسب خود را دریافت کنید.