تنظیم تقسیم نامه ارث یکی از راه‌های تقسیم ماترک متوفی بین ورثه باقیمانده از او است. با فوت شخص، ورثه حق دارند اموال او را با توجه به توافقات یا متن قانون تصویب شده، بین خود تقسیم کنند. به طور کلی این ورثه در سه طبقه قرار می‌گیرند و به ترتیب زیر می‌توانند برای تقسیم اموال اقدام کنند:
- ورثه طبقه اول شامل پدر، مادر و فرزندان متوفی به همراه اولاد فرزندان تا هر قدر که پایین بروند.
- خواهر، برادر، جد و جده و پدر و مادر جد و جده تا هر قدر که بالا بروند.
- عمو، عمه، خاله و دایی متوفی و فرزندان آن‌ها
هر یک از سه طبقه در صورت عدم حضور ورثه در طبقات بالاتر، حق دارند با تنظیم تقسیم نامه ارث ، عملیات تقسیم را انجام دهند. با این وجود، اطلاع از نحوه تنظیم تقسیم نامه ارث به همان اندازه که تعیین سهم ورثه مهم است، با اهمیت خواهد بود. بنابراین در مطلب امروز، به نحوه تنظیم تقسیم نامه ارث اشاره می‌کنیم و نکات حاکم بر آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تقسیم نامه ارث چیست؟
تقسیم نامه‌ای که توسط ورثه شخص فوت شده تنظیم می‌شود، نوعی عقد صلح است. عقد صلح نیز عقدی است که شخص با تنظیم آن، می‌تواند مالی را به شخص دیگری انتقال دهد، بدون آنکه حتی از شخص مقابل، ثمن یا مبلغی را به عنوان عِوَض دریافت کند. عقد صلح ویژگی‌های خاص خود را دارد و ورثه در هنگام تنظیم تقسیم نامه ارث وظیفه دارند به این نکات توجه لازم را داشته باشند. بنابراین در ادامه در خصوص این نکات، بحث می‌کنیم.
نکات حاکم بر عقد صلح
- در نخستین ماده مربوط به عقد صلح مشاهده می‌کنیم که عقد صلح، بیش از هر چیز، در جهت رفع نزاع بین اشخاص یا جلوگیری از نزاع احتمالی در آینده تنظیم می‌شود. ماده ۷۵۲ قانون مدنی به این نکته اشاره کرده است.
- بر اساس ماده ۷۵۳ قانون مدنی، برای تنظیم تقسیم نامه ارث ، طرفین باید اهلیت تصرف در موضوع این عقد را داشته باشند. بنابراین در صورتی که یکی از ورثه در دسته محجورین قرار گیرد یا حتی جنین باشد، برای اداره اقدامات به جای او، لازم است که سرپرست قانونی همچون ولی، قیم یا امین حضور داشته باشد.
- با توجه به ماده ۷۶۲ قانون مدنی، در صورتی که در اشخاص طرف تقسیم نامه یا در مورد آن، اشتباهی به وجود آمده باشد، عقد باطل است. به عنوان مثال در صورتی که در هنگام تنظیم تقسیم نامه ارث چنین توافق شود که یکی از خودروهای متوفی با مشخصات خاص خود، به مادر تعلق گیرد اما بعد از انتقال، مادر متوجه شود که اشتباهی در انتقال به وجود آمده است، متن تقسیم نامه باطل خواهد بود. همچنین است در صورتی که ورثه نسبت به وارث بودن شخص دیگر اشتباه کنند و اموالی را در تقسیم نامه به او انتقال دهند. البته با توجه به اینکه مشخصات هر یک از ورثه در متن گواهی حصر ورثه ذکر می‌شود، این اشتباه کمتر اتفاق می‌افتد.
سایر نکات مهم مربوط به تنظیم تقسیم نامه ارث
- همانطور که در ماده ۷۶۳ بیان شده است، تنظیم تقسیم نامه ارث در شرایطی که یکی از ورثه مورد اکراه شخص دیگری قرار گیرد، نافذ نیست. بنابراین در صورتی که ورثه، یک خواهر و یک برادر باشند و خواهر، با اکراه یا اجبار متن ورقه تقسیم را امضاء کند، تقسیم نامه تنظیم شده نافذ نخواهد بود و آثار قراردادی، تا زمانی که خواهر تنفیذ خود را اعلام نکند، نسبت به آن جاری نمی‌شود.
- به موجب متن ماده ۷۶۴ قانون مدنی، تدلیس در صلح، حق فسخ را برای طرف دیگر ایجاد می‌کند. بنابراین در صورتی که یکی از ورثه، وارث دیگر را فریب دهد و در نتیجه در فرآیند تقسیم، حق وارث فریب خورده پایمال شود، این وارث اختیار فسخ معامله را خواهد داشت.
- با در نظر گرفتن متن ماده ۷۶۰ قانون مدنی، عقد صلح، یک عقد لازم است. این ویژگی را در ادامه بررسی می‌کنیم.
تنظیم تقسیم نامه ارث و ویژگی‌های مربوط به آن
قبل از تنظیم تقسیم نامه ارث ، ضروری است به ویژگی‌های این عقد قانونی توجه شود. بنابراین در ادامه به مهم‌ترین ویژگی‌های حاکم بر تقسیم نامه اشاره می‌کنیم.
معین بودن
منظور از معین بودن یک عقد این است که ویژگی‌ها، شرایط و نکات حاکم بر آن عقد، در متن قوانین بیان شده باشد. به عبارت دیگر شیوه تنظیم این عقود در قوانین بیان شده‌اند و اشخاص نمی‌توانند به آن‌ها توجهی نداشته باشند. در مقابل، عقود غیر معین عقودی هستند که نام خاصی در متن قانون برای آن‌ها تعیین نشده است و معمولا با توجه به توافق طرفین (ماده ۱۰ قانون مدنی) تنظیم می‌شوند.
در همین مطلب به مواد قانونی مربوط به عقد صلح اشاره کردیم. در نتیجه تقسیم نامه عقدی معین است و ورثه جز در خصوص تقسیم ارث توافقی ، باید به نحوه تنظیم تقسیم نامه ارث توجه لازم را داشته باشند.
لازم بودن
مطابق متن ماده ۱۸۵ قانون مدنی، عقد لازم عقدی است که هیچ یک از طرفین، حق فسخ آن را به صورت یک طرفه نداشته باشند مگر آنکه اختیارات قانونی برای آن‌ها وجود داشته باشد یا نسبت به اقاله قرارداد، با یکدیگر به توافق برسند.
در ماده ۷۶۰ قانون مدنی اشاره شد که تقسیم نامه، عقدی لازم است. علاوه بر این در نظر گرفتن خیار تدلیس برای زیان دیده در ماده ۷۶۴ قانون مدنی، نشانه دیگری مبنی بر لازم بودن این عقد خواهد بود.
نحوه تنظیم تقسیم نامه ارث
در این قسمت از نوشتار خود، قصد داریم نحوه تنظیم تقسیم نامه ارث را مورد بررسی قرار دهیم. در ادامه، مهم‌ترین بندهایی که در هنگام تنظیم تقسیم نامه ارث باید مورد توجه قرار گیرند را بیان می‌کنیم.
مشخصات ورثه شخص فوت شده
مشخصات دقیق هر یک از ورثه متوفی باید در صدر تقسیم نامه ارث نوشته شود. بهتر است این مشخصات، با در نظر گرفتن متن گواهی حصر ورثه، در تقسیم نامه نوشته شود. به هر حال توجه داشته باشید که ورثه با توجه به مشخصاتی که در متن تقسیم نامه نوشته شده است، شناخته می‌شوند. مهم‌ترین این مشخصات به شرح زیر هستند:
- نام و نام خانوادگی
- نام پدر
- شماره شناسنامه
- شماره کارت ملی
- اقامتگاه یا مرکز مهم امور (موضوع ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی)
- نسبت با متوفی
اموال موضوع تقسیم نامه
در این قسمت، اموالی که ورثه تصمیم به تقسیم آن را دارند، مورد توجه قرار می‌گیرد. بدیهی است ورثه وظیفه دارند اطلاعات دقیق هر یک از اموال را در هنگام تنظیم تقسیم نامه ارث مورد توجه قرار دهند. این اموال می‌تواند از فرش خانه تا خودرو، ملک و غیره باشد.
سهم ورثه در هنگام تنظیم تقسیم نامه ارث
سهم وراث شخص فوت شده در این قسمت از متن نوشتار بررسی خواهد شد. همانطور که اشاره کردیم، ورثه اختیار دارند که متن قانون یا توافقات خود را در هنگام تعیین سهم مد نظر قرار دهند. البته ممکن است اموال، به صورت برابر، بین ورثه تقسیم شوند. در این صورت نیز اشاره به این تصمیم، در این بخش از متن تقسیم ضروری است.
توجه داشته باشید که رعایت سهام قانونی، ضروری و این بخش از قانون، آمره است. بنابراین اگر قصد تقسیم، با اتفاق نظر تمام ورثه را دارید، حتما به این مساله اشاره کنید که ورثه، از میزان سهم قانونی مطلع هستند و با این وجود، قصد تقسیم اموال، به شیوه اشاره شده را دارند.
شرایط حاکم بر تنظیم تقسیم نامه ارث
در نهایت شرایطی همچون اختیارات قانونی که برای هر یک از ورثه متوفی تعیین می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد. این شرایط ممکن است در بردارنده تعهداتی باشد که ورثه موظف هستند نسبت به متن تقسیم نامه و یکدیگر اجرا کنند. به هر حال امکان اشاره به نکات قانونی و انواع شرایطی که می‌توانند از بهم خوردن رابطه جلوگیری کنند، وجود دارد.
پیشنهاد ما
متخصصان حقوقی ما با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ، سعی بر این دارند که به کاربران خود در زمینه مسائل حقوقی و قانونی یاری رسانند. شما نیز می‌توانید با استفاده از این خدمات، کلیه مباحث، سوالات و مطالب قانونی و حقوقی خود را با تیم ما در میان بگذارید و در مقابل، پاسخ و راه حل‌های لازم را دریافت کنید. برای بهره مندی از این خدمات، بر روی لینک قبل بزنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!