یکی از مباحث مهمی که امروزه مورد توجه وکلا و حقوقدانان قرار می‌گیرد، بحث مربوط به تقسیم ارث است. در این خصوص، تقسیم ارث توافقی یکی از رایج‌ترین اقداماتی است که توسط ورثه شخص انجام می‌شود. امروزه بسیاری از وراث متوفیان، با مراجعه به مراجع قضایی، اموال باقیمانده از آن‌ها را بین خود تقسیم می‌کنند. با این حال این امکان نیز وجود دارد که اشخاص با تنظیم متن تقسیم ارث توافقی ، اقدامات مربوط به تقسیم را انجام دهند.
همانطور که می‌دانیم در صورتی که ورثه قصد داشته باشند با تقسیم ارث توافقی ، اموال را به یکدیگر انتقال دهند، وظیفه دارند تقسیم نامه ارث را بین خود تنظیم کنند. ورقه تقسیم یک عقد پرکاربرد است که با توجه به متن قانون مدنی تنظیم می‌شود. همچنین از مزایای این متن کاربردی، جلوگیری از اختلافاتی است که ممکن است در آینده برای بستگان متوفی به وجود آید. در نتیجه وراث، اگر چه با هدف تقسیم، این سند قانونی را تنظیم می‌کنند اما بدون شک هدف بزرگ‌تر آن‌ها، حفظ روابط خانوادگی است.
ماهیت اموال تا قبل از تقسیم
به طور کلی بعد از پرداخت دیون و کسورات قانونی شخص متوفی از اموال، مالکیت آن‌ها نسبت به ورثه، نوعی مالکیت مشاعی است. به عبارت دیگر ورثه نسبت به تمام این اموال، مالکیت دارند و نمی‌توان به بهانه اشغال بودن مال قبل از فوت، سهم ورثه دیگر را از آن نادیده گرفت.
طبقات وراث حاضر در تقسیم ارث به صورت توافقی
بر اساس ماده ۸۶۲ قانون مدنی، وراثی که می‌توانند طرف متن تقسیم ارث توافقی قرار گیرند در سه طبقه و چند درجه قرار می‌گیرند. در ادامه طبقات و درجات را بررسی می‌کنیم.
وراث طبقه اول
وراث حاضر در این طبقه عبارت‌اند از:
- پدر، مادر و فرزندان متوفی
- اولاد فرزندان متوفی
وراث طبقه دوم
وراث حاضر در این طبقه نیز به شرح زیر هستند:
- برادر، خواهر، جد، جده
- فرزندان برادر و خواهر، پدر و مادر جد و جده
وراث طبقه سوم
- عمو، عمه، خاله، دایی
- فرزندان آن‌ها
توجه داشته باشید که هر یک از اعداد، به عنوان یک درجه محسوب می‌شوند. بنابراین در صورتی که درجات اول هر یک از طبقات حضور داشته باشند، درجه بعد را از سهم قانونی محروم می‌کنند. البته استثنائاتی در این خصوص وجود دارد:
- در صورتی که یک عموی ابی و یک پسر عموی ابوینی برای متوفی وجود داشته باشد، استثنائا پسر عمو از اموال متوفی سهم می‌برد. این در حالی است که طبق قاعده، عمو نسبت به پسر عمو مقدم است. (منظور از عموی ابی این است که عموی متوفی، تنها از سمت پدر با برادر خود رابطه داشته باشد. در نتیجه این رابطه بر اثر ازدواج یک پدر و دو مادر ایجاد شده است.)
- در صورتی که هیچ یک از فرزندان شخص متوفی در قید حیات نباشند و صرفا پدر یا مادر و نوه‌های شخص فوت شده حاضر باشند، اموال بین پدر و مادر و اولاد فرزندان متوفی تقسیم می‌شود. این مورد نیز یکی از استثنائات مربوط به درجات است.
شیوه تقسیم ارث توافقی
به طور کلی ورثه حق دارند اموال را با در نظر گرفتن متن قانون یا با توجه به توافقاتی که وجود دارد، بین خود تقسیم کنند. به عبارت دیگر ضرورتی نسبت به تعیین سهم بر اساس متن قانون مدنی وجود ندارد بلکه تعیین سهم ممکن است با توجه به توافق ورثه انجام شود. به این نکته مهم توجه داشته باشید که برای تقسیم ارث به صورت توافقی ، رضایت تمام وراث شخص فوت شده الزامی است. بنابراین در صورتی که یکی از وراث در کشور دیگری سکونت داشته باشد و وراث دیگر در ایران باشند، اگر متن تقسیم توسط آن‌ها و بدون حضور وارث دیگر تنظیم شود، آن وارث می‌تواند ابطال تقسیم نامه ماترک را از دادگاه درخواست کند. شیوه تقسیم ارث توافقی به چند دسته تقسیم می‌شود که در ادامه، به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
تقسیم ارث توافقی به صورت تفکیک
منظور از تفکیک، قطعه قطعه کردن یا تبدیل کردن به قطعات کوچک‌تر است. به عبارت دیگر اموال غیر منقول شخص فوت شده را می‌توان به قطعات کوچک‌تری تقسیم کرد. با انجام این کار، امکان انتقال یا فروش مال یا انجام سایر اقدامات به آسانی امکان پذیر است.
تقسیم ارث توافقی به صورت افراز
تفاوتی که متن تقسیم ارث توافقی افراز با تقسیم به صورت تفکیک دارد، این است که برای افراز، مال حتما باید مشاع باشد. علاوه بر این در تفکیک، قطعه قطعه کردن، ویژگی مشاع بودن را از بین نمی‌برد. این در حالی است که بعد از افراز، سهم هر شریک از حالت مشاع خارج می‌شود و به او تعلق می‌گیرد. افراز معمولا برای تقدیم سهم به ورثه انجام می‌شود اما همانطور که بیان کردیم، تفکیک زمانی انجام می‌شود که ورثه با قطعه قطعه کردن، سعی در فروش آسان‌تر را دارند. افراز با در نظر گرفتن میزان سهم قانونی یا توافقی ورثه انجام می‌شود. این در حالی است که هدف از تفکیک، جدا از تعیین سهم است.
تقسیم ارث به صورت توافقی با در نظر گرفتن تعدیل
این اصطلاح زمانی به کار می‌رود که ارزش بخشی از مال، بیشتر از بخش‌های دیگر باشد. در حقیقت تفاوت افراز و تعدیل در همین نکته خلاصه می‌شود. اگر این شرایط وجود داشته باشد، تقسیم بر اساس ارزش مال انجام خواهد شد. بنابراین کارشناس بعد از بررسی مال، قسمتی را که ارزش کمتری نسبت به قسمت دیگر دارد، بیشتر حساب می‌کند تا در این صورت، شخص صاحب سهم، از تقسیم مال ضرر نکند.
تقسیم به رد
در صورتی که افراز بهترین راه برای تقسیم نباشد و ورثه با استفاده از تعدیل نیز نتوانند تقسیم را انجام دهند، امکان استفاده از رد به همراه تعدیل وجود دارد. به عبارت دیگر در کنار بخشی از مالی که شخص دریافت می‌کند، مال دیگری نیز تقدیم می‌شود تا ارزش اموال، با یکدیگر برابر شده و عدالت بر قرار شود. در فرضی که یک زمین و یک خودرو وجود دارد، در صورتی که بخشی از زمین مساعد و بخش دیگر غیر مساعد باشد، می‌توان خودرو را در کنار بخش غیر مساعد به وارث تقدیم کرد تا میزان ارزش سهم هر کدام با یکدیگر برابر شود.
تقسیم از طریق فروش
به عنوان راه نهایی برای تقسیم اموال، وراث می‌توانند با یکدیگر به توافق برسند که مال را به شخص دیگری انتقال دهند و با توجه به توافق خود، ارزش به دست آمده از اموال را تقسیم کنند. در مراجع قضایی نیز امکان فروش اموال به صورت عادی وجود دارد مگر آنکه یکی از ورثه، از این مراجع بخواهد که فروش را از طریق مزایده به انجام رسانند.
پیشنهاد ما
برای تنظیم متن تقسیم ارث توافقی می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ما استفاده کنید. کارشناسان حقوقی ما تلاش می‌کنند خدمات با کیفیتی را در زمینه ارث و نکات مهم حاکم بر آن، به کاربران خود ارائه دهند. بنابراین شما به عنوان یکی از وراث یا شخصی که به این نکات علاقه مند است، با زدن بر روی لینک قبل، می‌توانید از این خدمات بهره مند شوید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!