تقسیم ارث زمین کشاورزی از جمله اقداماتی است که توسط ورثه شخص فوت شده انجام می‌شود. زمین کشاورزی یکی از مهم‌ترین اموالی است که امروزه ممکن است برای ورثه وجود داشته باشد. با توجه به پهناور بودن کشور و خریداری بسیاری از زمین‌های کشاورزی توسط اشخاص، حجم بالایی از درخواست‌های تقسیم ارث که در دادازما به ثبت می‌رسد نیز به همین مال اختصاص دارد.
با توجه به اهمیت موضوع تقسیم ارث زمین کشاورزی ، تصمیم گرفتیم طرق تقسیم و شرایطی که نسبت به این مال حاکم است را بررسی کنیم. بنابراین در ادامه مفاهیمی همچون تقسیم اموال و طبقات وراث را به همراه شرایط و نکات اساسی بیان خواهیم کرد.
اهلیت و زنده بودن مورث
به محض زنده متولد شدن اشخاص، مجموعه‌ای از حقوق توسط قانون گذار برای آن‌ها تعیین می‌شود. قانون گذار تولد را معیار آغاز اهلیت تمتع اشخاص می‌داند. اهلیت تمتع نیز به این معنا است که اشخاص حق داشتن حقوق را دارند. به این نکته در ماده ۹۵۶ قانون مدنی اشاره شده است.
از سوی دیگر قانون گذار در قانون ذکر کرده است که اشخاص برای تصرف در اموال خود باید عاقل، بالغ و رشید باشند. در غیر این صورت تصرف توسط سرپرستان قانونی انجام خواهد شد. به این مساله نیز در ماده ۹۵۸ قانون مدنی اشاره شده است. بنابراین اشخاص با وجود اهلیت استیفاء می‌توانند در اموال خود تصرف کنند.
در اکثر اوقات شاهد هستیم که افراد قبل از فوت، اهلیت استیفا (بلوغ، عقل و رشد) را دارند و می‌توانند در اموال خود تصرف کنند. با توجه به موضوع این مبحث، ممکن است این اشخاص، زمین کشاورزی را به شخص دیگری انتقال دهند یا حتی آن‌ها را بین فرزندان خود تقسیم کنند.
به هر حال این اقدامات مزایایی دارد و امروزه نیز بسیاری از اشخاص، آن را به انجام می‌رسانند. با این وجود نحوه تقسیم ارث زمین کشاورزی چگونه است؟ اگر متوفی تقسیم ارث زمین کشاورزی را قبل از فوت به انجام نرساند، تکلیف ورثه چیست و چگونه زمین را بین خود تقسیم کنند؟!
این مساله را در همین مقاله بررسی می‌کنیم.
نحوه تقسیم ارث زمین کشاورزی در فرض وجود وصیت
در صورتی که متوفی قبل از فوت، وصیتی را تنظیم کند و اتفاقا زمین کشاورزی نیز موضوع این وصیت نامه باشد، تکلیف ورثه چیست؟! آیا ورثه می‌توانند نسبت به این سند قانونی بی‌تفاوت باشند؟
در پاسخ به این سوالات باید گفت که اصولا بعد از فوت متوفی، مجموعه‌ای از دیون نسبت به اموال او در نظر گرفته می‌شود. به این دیون در ماده ۸۶۹ قانون مدنی اشاره شده است. مطابق ماده اشاره شده: «دیونی که به اموال شخص فوت شده تعلق می‌گیرد و باید قبل از تقسیم اداء شوند، به شرح زیر هستند:
- قیمت کفن شخص فوت شده و حقوقی که به اعیان تعلق دارد.
- دیون و واجباتی که مالی است و به متوفی تعلق دارد.
- وصایای میت در صورتی که تا یک سوم از اموال باشد. نسبت به مازاد این مقدار، دریافت اجازه ورثه الزامی است.»
علاوه بر آشنایی با انواع دیون، به این نکته نیز اشاره شده است که وصیت تا یک سوم از اموال جایز خواهد بود. بنابراین در فرضی که متوفی در خصوص زمین کشاورزی وصیت کرده است، اگر میزان وصیت بیشتر از یک سوم باشد، ورثه موظف به پذیرش این میزان نخواهند بود.
مالیات تعلق گرفته به زمین کشاورزی
یکی از دیونی که علاوه بر وصیت باید مورد توجه ورثه قرار گیرد، مالیات بر ارث زمین کشاورزی است. همانطور که در مبحث مربوط به این مالیات نیز اشاره کردیم، هر یک از قوانین مالیاتی، درصدهای جداگانه‌ای را برای این مال در نظر گرفته‌اند. با توجه به اهمیت موضوع، توصیه ما این است که حتما بعد از مطالعه این مبحث، مطلب مربوط به مالیات را نیز مطالعه کنید.
طبقات وراث تقسیم ارث زمین کشاورزی
به طبقات وراث در ماده ۸۶۲ قانون مدنی اشاره شده است. این طبقات به شرح زیر هستند:
- طبقه اول: پدر و مادر متوفی و فرزندان در قید حیات در درجه اول و نوه‌ها تا هر قدر که پایین روند در درجه دوم.
- طبقه دوم: برادران و خواهران متوفی و جد و جده در درجه اول و همچنین فرزندان برادران و خواهران تا هر قدر که پایین روند در درجه دوم.
- طبقه سوم: عمو، عمه، خاله و دایی در درجه اول و فرزندان عمو، عمه، خاله و دایی در درجه دوم.
به عنوان ورثه‌ای که قصد تقسیم ارث زمین کشاورزی را دارند، باید این نکته را مد نظر داشته باشید که با حضور ورثه حاضر در هر طبقه، نوبت به طبقات بعد نمی‌رسد. به همین ترتیب در صورتی که ورثه در درجات اول حضور داشته باشند، درجات دوم از اموال سهمی نخواهند داشت. با این وجود با در نظر گرفتن قانون مدنی مشاهده می‌کنیم که استثنایی در این خصوص وجود دارد. در صورتی که هیچ یک از فرزندان متوفی در قید حیات نباشند، نوه‌ها می‌توانند در کنار سایر ورثه سهم دریافت می‌کنند. در این صورت میزان سهم هر یک از نوه‌ها با توجه به سهم پدر یا مادر آن‌ها خواهد بود.
قانون تقسیم ارث زمین کشاورزی
حال که به این قسمت از مقاله رسیدیم، لازم است به این سوال پاسخ دهیم که تقسیم ارث زمین کشاورزی با در نظر گرفتن چه قوانینی انجام خواهد شد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت در حال حاضر چندین قانون نسبت به تقسیم ارث زمین کشاورزی و تنظیم اسناد مربوط به آن حاکمیت دارند. مهم‌ترین این قوانین به شرح زیر هستند:
- قانون مدنی ایران
- قانون امور حسبی
- قانون افراز و فروش املاک مشاع
نحوه تقسیم ارث زمین کشاورزی
به طور کلی تقسیم ارث زمین کشاورزی به دو موضوع اصلی افراز و تفکیک تقسیم می‌شود. توجه داشته باشید که ورثه می‌توانند با استفاده از این راه‌ها برای تقسیم زمین متوفی اقدام کنند. در ادامه هر یک از این اصطلاحات را بررسی می‌کنیم.
افراز
زمانی که ورثه قصد دارند زمین را به چند قطعه تقسیم کنند و مالکیت جمعی را به مالکیت فردی تغییر دهند، می‌توانند از این نوع تقسیم استفاده کنند. با استفاده از افراز می‌توان سهم هر یک از وراث موضوع تقسیم ارث زمین کشاورزی را با تراضی یا حتی به اجبار به آن‌ها تقدیم کرد. در نتیجه استفاده از افراز نیز اشخاص می‌توانند مالکیت خود را به صورت مستقل نسبت به ملک اعمال کنند. اداره ثبت اسناد و املاک کشور نیز نسبت به هر یک از سهام، سند جداگانه‌ای را صادر و تقدیم می‌کند.
تفکیک
ممکن است ورثه بخواهند زمین کشاورزی را به قطعات کوچک‌تری تقسیم کنند. معمولا این اقدام با این هدف انجام می‌شود که زمین به صورت راحت‌تر به دیگران منتقل شود. به عنوان مثال در صورتی که ورثه مالک ۵ هکتار زمین کشاورزی باشند، می‌توانند زمین را به ۵ قطعه یک هکتاری تقسیم کنند و با این اقدام، به راحتی زمین را به سایر اشخاص انتقال دهند. توجه داشته باشید که با تفکیک زمین، هر یک از ورثه با توجه به سهم خود، سند مشاعی جداگانه‌ای خواهد داشت. همچنین در صورتی که هر یک از ورثه بخواهد سند خود را به دیگری انتقال دهد، وراث دیگر در اولویت خواهند بود. توجه داشته باشید که چون مالکیت تمام زمین مشاعی است، هر گونه تصرف منوط به رضایت تمام ورثه است.
نحوه تقسیم ارث زمین کشاورزی با استفاده از تفکیک
برای تفکیک زمین، ابتدا تقسیم نامه ارث را بین خود تنظیم کنید. سپس برای باطل کردن سند مالکیت متوفی اقدامات لازم را انجام دهید. انجام این اقدام قبل از تکمیل صورت مجلس تفکیکی در اداره ثبت الزامی است. بنابراین بعد از رعایت این مساله، صورت مجلس را تکمیل کنید. در نهایت اداره مذکور، برای هر بخش از زمین که تفکیک شده است، سند جداگانه‌ای را تنظیم و به شما تقدیم می‌کند.
توجه داشته باشید که امروزه، بسیاری از ورثه از تفکیک برای تقسیم زمین کشاورزی استفاده می‌کنند. در حقیقت ورثه می‌دانند که با وجود تفکیک زمین، با در نظر گرفتن میزان سهم، در تمام بخش‌های زمین با یکدیگر شریک هستند. در نتیجه شراکت ورثه همچنان مشاعی خواهد بود.
نحوه تقسیم ارث زمین کشاورزی با استفاده از افراز
به عنوان ورثه شخص فوت شده می‌توانید با مراجعه به یکی از مراجع زیر، برای افراز زمین کشاورزی اقدام کنید:
- اداره ثبت محل وقوع ملک
- محاکم دادگستری
پیگیری مساله از طریق اداره ثبت
مراجعه به اداره ثبت راهی آسان و کم هزینه برای تقسیم ارث زمین کشاورزی از طریق افراز است. در صورتی که مراحل ثبتی زمین کشاورزی به پایان رسیده باشد، ورثه می‌توانند به اداره ثبت مراجعه و درخواست افراز را مطرح کنند. مراحل ثبتی نیز زمانی به پایان می‌رسد که سند مالکیت برای زمین کشاورزی صادر شده و همچنین در یکی از دفاتر ثبت املاک کشور نیز به ثبت رسیده باشد.
همچنین در فرضی که آگاهی نوبتی (آگهی ماده ۱۱ قانون ثبت) صادر شده و حدود ملک نیز با در نظر گرفتن متن قوانین تعیین شده باشد، می‌توان گفت که این عملیات به پایان رسیده است. البته توجه داشته باشید که باید مهلت واخواهی برای ثبت اعتراض گذشته و ملک نیز در یکی از دفاتر املاک، به ثبت رسیده باشد. در این صورت است که عنوان پایان عملیات ثبتی را می‌توانیم در خصوص زمین کشاورزی در نظر بگیریم.
توجه داشته باشید که بر اساس منطوق و مفهوم مواد یک و چهار قانون افراز املاک مشاعی، اولویت با اداره ثبت است. در غیر این صورت ورثه می‌توانند اقدامات لازم را از طریق دادگاه به انجام رسانند.
پیگیری مساله از طریق دادگاه
در نهایت، هر یک از وراث می‌توانند دادخواست افراز ملک مشاع را تنظیم و علیه سایر ورثه اقامه دعوا کنند. دادگاه بعد از بررسی‌های لازم، حکم را صادر می‌کند.
پیشنهاد دادازما
تنظیم اوراق قضایی یکی از مهم‌ترین خدماتی است که وکلای دادازما به کاربران خود ارائه می‌دهند. به خوبی می‌دانید که تنظیم اسناد با در نظر گرفتن قوانین کشور، می‌تواند از بروز اختلافات در آینده جلوگیری کند. بنابراین برای بهره مندی از این خدمات بر روی لینک قبل بزنید. همچنین شما می‌توانید با استفاده از مشاوره حقوقی تلفنی ، مباحث حقوقی خود را با وکلای ما به اشتراک بگذارید و در مقابل راه حل‌ها و پاسخ‌های قانونی را از آن‌ها دریافت کنید. با زدن بر روی لینک قبل، از این خدمت مرجع تخصصی ارث بهره مند شوید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!