اعتراض به تقسیم ماترک ؛ قانون، شما را صاحب حق می‌داند!

اعتراض به تقسیم ماترک مبحثی مهم است که در زمینه تقسیم اموال شخص فوت شده، مطرح می‌شود. بعد از فوت اشخاص، اموالی برای وراث ایشان، باقی می‌ماند که بعد از کسر دیون و مطالبات، به صورت قانونی، بین آن‌ها تقسیم خواهد شد. ممکن است وراث، بدون اینکه مشکلی به وجود آید، اموال مورث خود را بین خود تقسیم کنند و هر یک، مالکیت بخشی از این اموال را به دست آورند.

با این وجود، به هر دلیلی امکان دارد که وراث از تقسیم اموال راضی نباشند و با اعتراض به تقسیم ماترک ، تصمیم نهایی در خصوص اموال را به دادگاه بسپارند. همچنین گاهی وراث، برای جلوگیری از تقسیم اموال، اعتراض به تقسیم ماترک را مطرح می‌کنند به طوری که بسیاری از افراد، از حقوقدانان می‌پرسند: اگر ما قصد داشته باشیم اموال پدر را بین خود، تقسیم کنیم اما وارثی، این اجازه را به ما ندهد یا حتی ملک یا املاکی را تصرف کند، باید چه کار کنیم؟

بسیاری از دعاوی اقامه شده در دادگاه‌ها نیز به این دسته از امور اختصاص دارند. در مقاله امروز، محور بحث ما، پاسخگویی به این دسته از سوالات است. بررسی اینکه اصولا وراث می‌توانند در شرایط مختلف، اعتراض به تقسیم ماترک را در دادگاه مطرح کنند؟ آیا می‌توانند با اعتراض به تقسیم ماترک ، از تقسیم اموال به صورت قانونی جلوگیری کنند؟

در ادامه، نکات مهم مربوط به این موضوع را بررسی خواهیم کرد.

تقسیم اموال توسط وراث

معمولا وراث، بعد از فوت شخص متوفی، با یکدیگر به توافق می‌رسند که اموال مورث خود را تقسیم کنند. ملاک بسیاری از آن‌ها، متن قوانینی همچون قانون مدنی است و در صورتی که این اقدام، با توجه به سهام تعیین شده انجام شود، به نظر می‌رسد که مشکلی وجود نخواهد داشت. با این وجود وراث می‌توانند با در نظر گرفتن توافقات، سهم خود را از اموال شخص فوت شده تعیین کنند، به طوری که میزان این سهم، بر خلاف متن قانون باشد.

به هر حال احتمال تنظیم تقسیم نامه ماترک بین وراث وجود دارد. حال ممکن است برخی از وراث، سند تنظیم شده برای تقسیم سهم را معتبر ندانند یا حتی آن را امضاء نکنند. در این صورت تکلیف چیست؟ هر یک از این موارد را در دو عنوان مجزا، بررسی می‌کنیم.

معتبر ندانستن تقسیم انجام شده

در مبحث ابطال تقسیم نامه ماترک، به این موضوع، به صورت مفصل اشاره شده است. با این وجود به مهم‌ترین نکات مربوط به آن، اشاره خواهیم کرد. تصور کنید وراث، با یکدیگر به توافق برسند که اموال را با توجه به سهم قانونی، بین خود، تقسیم کنند. برای تحقق این اقدام، متنی بین وراث تنظیم می‌شود و در نتیجه بعد از مشخص شدن سهم، همه وراث، آن‌ها را امضاء می‌کنند و همچنین اثر انگشت می‌زنند. بعد از تقسیم اموال، ممکن است برخی از وراث، اعتراض به تقسیم ماترک را مطرح کنند. با توجه به نشان دادن رضایت از طریق امضای این متن، فقط با وجود برخی از دلایل، شخص می‌تواند اعتراض به تقسیم ماترک داشته باشد. این موارد، عبارت‌اند از:

1. اگر سهم برخی از وراث، با توجه به متن قانون، تعیین نشده باشد. در این صورت، شخص زیان دیده می‌تواند اعتراض به تقسیم ماترک را مطرح کند.
2. اگر مالی به وارثی تعلق گیرد اما پس از مدتی مشخص شود که این مال، از همان ابتدا، معیوب بوده است، وارث می‌تواند با اعتراض به تقسیم ماترک ، حقوق خود را مطالبه کند.

عدم امضاء یکی از وراث و تقسیم اموال

اگرچه قانون گذار، تقاضای تقسیم اموال را حق قانونی هر یک از وراث دانسته است اما توجه به این نکته لازم است که وراث، نمی‌توانند بدون رسیدن به توافق، اموال مورد نظر را بین خود تقسیم کنند. فرض کنید شخص الف به عنوان یکی از وراث، در تهران زندگی می‌کند. سایر برادران و خواهران در مشهد حضور دارند و بدون کسب اجازه از برادر خود، تمام اموال پدر را بین خود تقسیم می‌کنند. به عبارت دیگر ایشان متنی را تنظیم می‌کنند و به بهانه عدم حضور برادر، تمکن مالی و…، برای تقسیم اموال اقدام می‌کنند. در این صورت قانون گذار، این اختیار را برای برادر زیان دیده در نظر گرفته است که بتواند با مراجعه به دادگاه، دعوای تقسیم ماترک را مطرح کند.

علت ایجاد حق اعتراض به تقسیم ماترک

اگرچه شخص مورد نظر در مثال قبل، ممکن است ثروت کافی داشته باشد یا حتی نیازی به سهم قانونی نداشته باشد، اما به هر حال اموال متوفی، به صورت مشاع، در اختیار وراث او قرار می‌گیرند. مالکیت این دسته از اموال نیز به صورت اشاعه است و در نتیجه قبل از تقسیم، به همه وراث تعلق دارد مگر آنکه بعضی از وراث، حاضر به دریافت سهم نباشند. اگر این شرط وجود داشته باشد، سهمی به این دسته از وراث، تعلق نمی‌گیرد. به عبارت دیگر این امکان وجود دارد که بعضی از وراث، با توجه به دلایل شخصی، از پذیرش سهم خود امتناع کنند. در این صورت سهم این وراث، به عنوان اموال شخص فوت شده، بین سایر ورثه تقسیم خواهد شد.

جلوگیری از تقسیم قانونی اموال

ممکن است هیچ یک از مشکلاتی که ذکر شد، در هنگام تقسیم اموال وجود نداشته باشد. به عبارت دیگر، شرایط لازم برای تقسیم اموال فراهم باشد و هیچ یک از وراث نیز، قصد سوء استفاده از دیگری نداشته باشند. با وجود همه این اوصاف، ممکن است برخی از وراث، از تقسیم اموال، جلوگیری کنند. به عنوان مثال، فرض کنید وراث، دو فرزند دختر، یک فرزند پسر و مادر شخص فوت شده هستند. دو نفر از فرزندان و همچنین مادر متوفی، از تقسیم اموال، رضایت دارند اما فرزند ارشد، از تقسیم، ممانعت می‌کند و حتی ممکن است با اعتراض به تقسیم ماترک ، برخی از اموال را تصرف کند. در این صورت تکلیف سایر وراث چیست؟ آیا ایشان می‌توانند تقاضای تقسیم اموال را در دادگاه مطرح کنند؟

پاسخ به این سوال نیز مثبت است. اگرچه وارث دیگر، مالک بخشی از این اموال است، اما نمی‌تواند اختیار تقسیم اموال را از مالکان دیگر، سلب کند. به همین دلیل، ممکن است تقسیم توسط خود وراث، انجام نشود اما ورثه متقاضی می‌توانند برای مطالبه حقوق خود، به دادگاه مراجعه کنند. در این صورت، امکان دریافت اجرت المثل ایام تصرف نیز توسط وراث، وجود خواهد داشت.

اعتراض به تقسیم ماترک توسط اشخاصی غیر از وراث

ممکن است اعتراض به تقسیم ماترک ، نسبت به برگه تقسیمی باشد که حق برخی از افراد را ضایع کرده است. این افراد، وراث شخص فوت شده نیستند بلکه اشخاصی هستند که به دلیلی، از تقسیم اموال بین وراث، زیان دیده‌اند. دلایل مراجعه به دادگاه، توسط این دسته از اشخاص، عبارت‌اند از:

1. ممکن است برخی از حقوق افراد، پس از تقسیم، از ایشان سلب شود، به عنوان مثال شخصی از اموال متوفی، حق انتفاع داشته است اما پس از تقسیم، این حق از او سلب شود. در این صورت، او می‌تواند اعتراض به تقسیم ماترک را مطرح کند.
2. در صورتی که مال یا اموالی، به شخص دیگر تعلق داشته باشد و وراث، بدون توجه به این نکته، اموال را بین خود تقسیم کنند. فرض کنید پدری، قبل از فوت خود، اموالی را به همسر یا فرزند خود، انتقال می‌دهد. در این صورت، وراث نمی‌توانند اموال اشاره شده را بین خود تقسیم کنند. در صورت تقسیم، مالکان، حق دارند اعتراض به تقسیم ماترک را مطرح کنند.

حال تصور کنید که متوفی، زمین زراعی داشته است و در کنار زمین او نیز، زمین دیگری وجود دارد. زمین دیگر، متعلق به همسایه است اما وراث، به این مسئله توجهی ندارند و در نتیجه هر کدام از املاک را بین خود، تقسیم می‌کنند. در این حالت نیز، امکان اعتراض به تقسیم ماترک برای شخص زیان دیده وجود دارد.