تقسیم ارث برادر اقدامی قانونی است که توسط ورثه شخص فوت شده و بعد از پرداخت دیون انجام خواهد شد. دیون تعلق گرفته به اموال همچون مهریه، طلب طلبکاران و غیره ابتدا از اموال متوفی دریافت و سپس اموال باقیمانده بین ورثه تقسیم می‌شود.
تقسیم ارث برادر با در نظر گرفتن فروض مختلف یکی از مباحث مهم حقوق مدنی است که در این مطلب قصد داریم آن را بررسی کنیم. بدیهی است تقسیم ارث برادری که فرزند ندارد نسبت به اشخاصی که صاحب اولاد هستند متفاوت است. در همین خصوص باید به این نکته اشاره کنیم که تقسیم ارث برادر متاهل و تقسیم ارث برادر مجرد نیز احکام جداگانه‌ای دارند که هر کدام به صورت جداگانه بررسی خواهند شد.
تقسیم اموال بعد از فوت!
یکی از مباحثی که در علم حقوق مورد توجه قرار گرفته است، بحث مربوط به تقسیم ارث است. به عنوان نکته مقدماتی باید این نکته را مورد توجه قرار داد که قانون گذار ما در تعیین سهم ورثه شخص فوت شده، به فقه امامیه توجه داشته است. در حال حاضر تمام افرادی که تابع مذهب شیعه هستند، اگر قصد تقسیم اموال را به صورت قانونی داشته باشند، می‌توانند از متن قانون تقسیم ارث برادر تصویب شده در ایران استفاده کنند.
این مساله در خصوص اهل سنت و سایر مذاهب و ادیان متفاوت است. بنابراین در صورتی که اشخاصی حضور داشته و تابع آیین زرتشت، مسیح، یهود و غیره باشند، می‌توانند دستورات دینی خود مبنی بر نحوه تقسیم ارث برادر را مد نظر قرار دهند.
قانون تقسیم ارث برادر
تاکنون دو متن قانونی به تصویب رسیده است که هر کدام از این قوانین ، به میزان سهم ورثه و نحوه تقسیم اموال اشاره می‌کنند. این قوانین به شرح زیر هستند:
- قانون مدنی مصوب ۱۳۰۷ شمسی
- قانون امور حسبی مصوب ۱۳۱۹ شمسی
خوب است بدانید که ورثه می‌توانند با توجه به توافقاتی که بین آن‌ها شکل می‌گیرد، میزان سهم خود را تعیین کنند. به این نوع تقسیم، تقسیم ارث توافقی نیز گفته می‌شود. در مقابل استفاده از قانون نیز امکان پذیر است و معمولا شاهد هستیم که ورثه راه حل دوم را نسبت به راه حل اول ترجیح می‌دهند. به هر حال انتخاب هر یک از راه‌های اشاره شده، مانع از مراجعه به دادگاه خواهد شد. سپردن اقدامات به مراجع قضایی زمانبر است و حتی ممکن است سال‌ها ورثه را درگیر تقسیم اموال کند. بنابراین توصیه می‌شود با تنظیم تقسیم نامه ارث ، یکی از راه‌های اشاره شده را انتخاب کنید.
نحوه تقسیم ارث برادر مجرد
در ابتدای متن به این نکته اشاره کردیم که نحوه تقسیم ارث برادر با در نظر گرفتن وضعیت تاهل متفاوت است. در صورت حضور همسر و فرزندان، ممکن است بخش بیشتری از اموال به آن‌ها تعلق بگیرد. البته فرض حضور همسر و اولاد نیز در ادامه بررسی خواهد شد.
ابتدا ضروری است هر یک از طبقات ورثه را بررسی کنیم. مطابق متن ماده ۸۶۲ قانون مدنی ورثه در سه طبقه قرار می‌گیرند:
- طبقه اول: شامل پدر و مادر و اولاد در درجه اول و همچنین نوه‌ها در درجه دوم.
- طبقه دوم: برادران و خواهران، جد و جده در درجه اول و فرزندان برادران و خواهران در درجه دوم.
- طبقه سوم: عمو، عمه خاله و دایی در درجه اول و فرزندان آن‌ها در درجه دوم.
در صورتی که حداقل یکی از وراث در طبقه یا طبقات بالاتر حضور داشته باشند، نوبت به طبقه یا طبقات پایین‌تر نمی‌رسد. همچنین در هر یک از طبقات، اگر درجات اول حضور داشته باشند، درجات دوم از اموال سهمی نخواهند داشت. البته در خصوص طبقه اول، اگر تمام اولاد قبل از متوفی فوت کرده باشند و تنها پدر و مادر و نوه‌ها حضور داشته باشند، اموال بین اولیاء و نوه‌ها تقسیم خواهد شد. توضیحات کامل در مبحث تقسیم ارث پدربزرگ بیان شده است.
به میزان سهم ورثه در ادامه و بعد از بررسی سایر فروض اشاره می‌کنیم. البته معیار ما در بررسی، وراث حاضر در طبقات اول و دوم هستند. در اکثر اوقات شاهد هستیم که اموال بین ورثه حاضر در این طبقات تقسیم می‌شوند و نوبت به طبقه سوم نمی‌رسد. به همین دلیل به سهم مهم‌ترین طبقات اشاره می‌کنیم.
تقسیم ارث برادر متاهل
در این فرض، ممکن است دو مساله مطرح شود:
- تقسیم ارث برادری که فرزند ندارد .
- نحوه تقسیم ارث برادر در فرضی که اولاد حضور دارند.
به میزان سهم همسر در همین بند اشاره خواهیم کرد. به طور کلی اگر ورثه قصد داشته باشند تقسیم ارث برادر را به انجام رسانند، با فرض حضور هر یک از طبقات وراث، همسر از اموال سهم می‌برد. با این وجود میزان سهم همسر با توجه به حضور یا عدم حضور اولاد متفاوت است. بنابراین میزان سهم شخص اشاره شده به شرح زیر خواهد بود:
- اگر اولاد حضور داشته باشند، به میزان یک هشتم از اموال به همسر تعلق می‌گیرد.
- در فرض تقسیم ارث برادری که فرزند ندارد ، به میزان یک چهارم از اموال به همسر تعلق خواهد گرفت.
نحوه تقسیم ارث برادر بین ورثه طبقه اول
در این قسمت، سهم هر یک از ورثه طبقه اول را بیان می‌کنیم. توجه داشته باشید که منظور از اولیاء، پدر و مادر متوفی است.
- در صورتی که یکی از اولیاء یا تنها یکی از اولاد حضور داشته باشند، تمام اموال به شخص حاضر تعلق می‌گیرد.
- اگر تنها اولیاء حضور داشته باشند، اگر مادر حاجب داشته باشد، یک ششم از اموال را دریافت می‌کند. در غیر این صورت به میزان یک سوم از اموال به مادر تعلق می‌گیرد. توجه داشته باشید که در هر یک از این صورت‌ها، باقیمانده اموال به پدر تعلق می‌گیرد.
- در صورتی که تنها یکی از اولیاء و یک دختر حضور داشته باشند، به میزان یک ششم از اموال به شخصی که حضور دارد تعلق می‌گیرد. سپس سه ششم سهم دختر خواهد بود و دو ششم باقیمانده نیز به وراث رد خواهد شد.
- اگر اولیاء حضور داشته باشند و در کنار آن‌ها یک دختر نیز در قید حیات باشد، به هر کدام از اولیاء یک ششم تعلق می‌گیرد. همچنین سه ششم به دختر تقدیم می‌شود. در خصوص باقیمانده نیز در صورتی که مادر حاجب داشته باشد، یک ششم به او تعلق نخواهد گرفت اما اگر حاجب نداشته باشد، می‌تواند یک ششم تعیین شده را دریافت کند.
ادامه سهم ورثه طبقه اول از تقسیم ارث برادر
- در صورتی که تنها یکی از اولیاء حضور داشته باشند و در کنار آن‌ها چند دختر حاضر باشند، یک ششم از اموال سهم شخص حاضر و به میزان چهار ششم سهم دختران خواهد بود. یک ششم باقیمانده نیز به باقیمانده وراث رد می‌شود.
- در شرایطی که هر یک از اولیاء حضور داشته باشند و چند دختر نیز در کنار آن‌ها باشد، به هر کدام از والدین یک ششم تعلق می‌گیرد. چهار ششم باقیمانده نیز بین دختران تقسیم خواهد شد.
- در شرایطی که پدر و مادر حضور داشته باشند و علاوه بر آن‌ها، یک یا چند پسر یا چند دختر به همراه چند پسر حضور داشته باشند، اموال به نسبت پسر دو برابر دختر بین ورثه تقسیم خواهد شد. البته در صورتی که تنها یک پسر حضور داشته باشد، بعد از تقدیم سهم والدین، تمام اموال به او تعلق می‌گیرد. در فرض حضور چند پسر نیز اموال به صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود. در این فروض نیز سهم هر یک از والدین یک ششم خواهد بود.
نحوه تقسیم ارث برادر بین ورثه طبقه دوم
منظور از اصطلاح ابی این است که افراد، تنها از طرف پدر با متوفی در ارتباط باشند. در مقابل امی به این معنا است که ارتباط متوفی و ورثه، از طریق مادر، شکل گرفته باشد. به میزان سهم ورثه حاضر در این طبقه اشاره می‌کنیم:
- اگر یکی از اجداد یا یکی از اخوه (برادر یا خواهر) حضور داشته باشند، تمام اموال به شخص حاضر تعلق می‌گیرد.
- در شرایطی که تنها جد و جده ابی به عنوان وراث حضور دارند، جد دو برابر جده سهم می‌برد.
- جد و جده امی به میزان مساوی از اموال متوفی سهم می‌برند.
- اگر جد و جده یا جد یا جده ابی و جد و جده یا جد یا جده امی حضور داشته باشند، به میزان دو سوم از اموال به اجداد ابی تقدیم خواهد شد. این میزان به نسبت جد دو برابر جده بین آن‌ها تقسیم می‌شود. یک سوم باقیمانده نیز به اجداد امی تعلق می‌گیرد و بین آن‌ها و به طور مساوی تقسیم می‌شود.
- در صورت حضور چند برادر یا چند خواهر ابوینی یا ابی یا امی، اموال به نسبت مساوی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد.
- اگر چند برادر و خواهر ابوینی یا ابی حضور داشته باشند، میزان اموال به نسبت ذکور دو برابر اناث تقسیم خواهد شد.
ادامه مبحث
- در هنگام تقسیم ارث برادر ، در صورت حضور اخوه امی، اموال به صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد.
- در شرایطی که چند اخوه ابوینی یا ابی و چند برادر و خواهر امی حضور داشته باشند، یک سوم سهم به اخوه امی تعلق می‌گیرد. این میزان به نسبت مساوی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد. باقیمانده اموال نیز به نسبت ذکور دو برابر اناث تقسیم می‌شود.
- در صورتی که چند اخوه ابوینی یا ابی و چند برادر یا خواهر امی حاضر باشند، یک ششم از اموال به وراث امی تقدیم می‌شود. باقیمانده اموال نیز به نسبت ذکور دو برابر اناث تقسیم خواهد شد.
- در صورت حضور اجداد و اخوه، یک سوم سهم اجداد و برادر و خواهر امی خواهد بود که به نسبت مساوی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد. در فرض حضور اجداد ابی و اخوه ابوینی یا ابی، اموال به نسبت دو به یک تقسیم خواهد شد. در این فرض اگر اجداد ابی و برادر و خواهر ابوینی یا ابی با یک برادر یا یک خواهر امی باشند، یک ششم از اموال را می‌برند.
پیشنهاد ما
شما می‌توانید تنظیم اوراق قضایی خود را به ما بسپارید. برای استفاده از این خدمات بر روی لینک قبل بزنید. همچنین شما می‌توانید از خدمات مشاوره حقوقی تلفنی ما استفاده، مباحث مهم حقوقی خود را مطرح و در مقابل پاسخ‌های تخصصی را از کارشناسان دریافت کنید. برای بهره مندی از این خدمات نیز می‌توانید بر روی لینک مربوط به مشاوره بزنید.
می‌توانید نمونه عقد تقسیم را از طریق عکس زیر دریافت کنید. در این صورت، ضرورتی به نوشتن تقسیم نامه ارث وجود نخواهد داشت.
آیا دختری که تحت تکفل پدر و مادر بعد از طلاق بوده است و مادر قبل از یک برادر مجرد فوت می‌کند در حالی که سه خواهر دیگر دارد، از برادر مادر یعنی دایی در موارد خاص می‌تواند ارث ببرد؟
وقت بخیر. با توجه به اینکه مادر قبل از وفات برادر، فوت کرده است، امکان دریافت سهم به قائم مقامی او توسط دختر وجود ندارد و در صورت عدم حضور وراث طبقه اول، سایر خواهران سهم الارث خود را دریافت می‌کنند.