تقسیم ارث مادر اقدامی است که توسط ورثه او و بعد از توجه به دیون و حقوق موضوع ماده ۸۶۹ قانون مدنی ایران ، انجام می‌شود. در حقیقت بعد از پرداخت دیونی همچون مالیات بر ارث مادر ، نوبت به تقسیم اموال شخص فوت شده می‌رسد. ورثه نیز با توجه به ماده ۸۶۲ قانون مدنی به شرح زیر هستند:
- ورثه طبقه اول: پدر و مادر، اولاد تا هر قدر که پایین روند.
- ورثه طبقه دوم: جد و جده، خواهر و برادر و فرزندان آن‌ها تا هر قدر که پایین روند.
- ورثه طبقه سوم: عمو، عمه، خاله، دایی و فرزندان آن‌ها
البته با توجه به عنوان نوشتار امروز، معیار بحث ما، بیشتر طبقه اول ورثه است.
تقسیم ارث مادر در قانون مدنی
قانون مدنی به عنوان مهم‌ترین قانون تصویب شده در ایران، نحوه تقسیم ارث مادر را مشخص کرده است. این قانون با بررسی سهم هر یک از ورثه، به ورثه مادر اختیار داده است که بین تقسیم ارث توافقی و تقسیم بر اساس قانون، یکی را انتخاب کنند. بنابراین در تعیین میزان سهم، دو راه حل قابل تصور است:
- ورثه با توافق خود، تقسیم نامه ارث را تنظیم و سهم هر یک را به صورت توافقی در نظر گیرند.
- معیار آن‌ها، تقسیم ارث مادری طبق قانون باشد.
تقسیم ارث مادر در زمان حیات
سوال مهمی که در این قسمت از نوشتار مطرح می‌شود، امکان تقسیم ارث مادر در زمان حیات است. در مطلب تقسیم ارث قبل از فوت به طور مفصل این مبحث را بررسی کردیم. به طور کلی امکان تقسیم ارث مادر در زمان حیات وجود ندارد. با این حال، مادر با توجه به شرایطی، حق تقسیم اموال را دارد.
تقسیم ارثیه مادری با وجود همسر
در صورتی که ورثه قصد تقسیم ارث مادر در زمان فوت را داشته باشند اما علاوه بر ورثه تعیین شده در طبقه اول، همسر نیز حضور داشته باشد، طریقه تقسیم ارث مادر چگونه است؟
برای تعیین سهم همسر باید این نکته را مد نظر داشته باشیم که آیا متوفی اولادی دارد یا خیر؟ در صورتی که اولادی حضور داشته باشند، میزان سهم متفاوتی برای همسر تعیین می‌شود. این سهم را در دو عنوان جداگانه بررسی می‌کنیم.
سهم همسر با حضور اولاد
در صورت حضور اولاد، میزان سهم همسر، یک چهارم خواهد بود. بنابراین ابتدا سهم همسر به او تقدیم می‌شود و سپس باقیمانده اموال بین سایر ورثه تقسیم خواهد شد.
سهم همسر بدون حضور اولاد
در شرایطی که همسر در بین ورثه حضور داشته باشد اما فرزندان، به عنوان ورثه حاضر نباشند، به میزان یک دوم از اموال به همسر مادر تعلق می‌گیرد.
به این نکته توجه داشته باشید که حتی اگر مادر با شخص دیگری ازدواج کرده باشد، اگر فرزندی حضور داشته باشد، همسر به میزان یک چهارم سهم می‌برد. برای اطلاع دقیق‌تر از مساله، به مثال زیر توجه کنید:
در سال ۱۳۷۰ علی و فاطمه با یکدیگر ازدواج می‌کنند. دو سال بعد، دختری متولد می‌شود و اسم او ریحانه است. در سال ۱۳۹۰، علی در اثر حادثه فوت می‌کند و فاطمه نیز، بعد از طی کردن عده وفات، با فرد دیگری به نام سهیل ازدواج کرده است. از طرف دیگر فاطمه نیز در سال ۱۳۹۵ فوت می‌کند و ورثه قصد تقسیم اموال او را دارند. در این فرض، حکم تقسیم ارث مادری برای همسر دوم (سهیل)، به یک چهارم از اموال تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر با وجود آنکه ریحانه فرزند فاطمه و سهیل نیست اما میزان سهم سهیل، به همان میزانی است که اگر علی زنده بود، به او تعلق می‌گرفت.
چگونگی تقسیم ارث مادر در فرض حضور اولیاء
حال فرض کنیم علاوه بر فرزندان و همسر، اولیاء یا پدر و مادر متوفی نیز در طبقه اول ورثه حضور دارند. در ادامه شیوه تقسیم اموال را با حضور آن‌ها بررسی می‌کنیم.
- در صورتی که اولاد حضور نداشته باشند و تنها یکی از اولیاء حضور داشته باشد: شخص حاضر، تمام اموال را دریافت می‌کند.
- در صورتی که اولاد حضور نداشته باشند و اولیاء با یکدیگر حضور داشته باشند: در صورت حضور حاجب برای مادر، میزان یک ششم از اموال به او تعلق می‌گیرد. در غیر این صورت، به میزان یک سوم از اموال به مادر تعلق خواهد گرفت. در هر دو صورت، باقیمانده اموال، به پدر تعلق می‌گیرد.
- در صورت حضور اولیاء و یک دختر، به هر کدام از اولیاء، به میزان یک ششم از اموال تعلق می‌گیرد. به دختر نیز سه ششم تعلق خواهد گرفت. نسبت به یک سوم باقیمانده، اگر مادر حاجب داشته باشد، یک ششم به او رد نمی‌شود. در مقابل اگر مادر حاجب نداشته باشد، یک ششم به او رد می‌شود.
- در صورت حضور چند دختر به همراه اولیاء، به هر کدام از آن‌ها یک ششم از اموال تقدیم می‌شود و سپس باقیمانده اموال، بین دختران تقسیم خواهد شد.
سایر حالات تقسیم ارث مادر متوفی
- در صورتی که یکی از اولیاء و چند دختر حضور داشته باشند، به پدر یا مادری که حضور دارد، یک ششم از اموال تعلق می‌گیرد. چهار ششم به دختران تعلق می‌گیرد. سپس یک ششم باقیمانده به ورثه رد می‌شود.
- در صورت حضور پسر و دختر در کنار اولیاء، یک ششم به پدر، یک ششم به مادر و باقیمانده بین پسر و دختر به فرضی که در ادامه می‌آید، تقسیم خواهد شد.
- در صورتی که حداقل یکی از اولیاء یا هر دو حضور داشته باشند و در کنار آن‌ها، دو یا چند پسر حضور داشته باشند، یک ششم به هر یک از اولیاء تعلق می‌گیرد. باقیمانده نیز با توجه به توضیحاتی که در ادامه بیان می‌شود، بین پسران تقسیم خواهد شد.
حاجب
در بند‌های قبل به اصطلاح حاجب اشاره کردیم و ضروری دانستیم که مفهوم حاجب را از نظر حقوقی بررسی کنیم. به طور کلی منظور از حاجب، شخصی است که با حضور خود، مانع از سهم بردن افرادی می‌شود که صریحا در مواد قانونی مورد اشاره قرار گرفته‌اند. همچنین در تقسیم ارث مادری طبق قانون ، ممکن است سهمی توسط محجوب دریافت شود اما آن سهم، نسبت به سهمی که در قانون تعیین شده است، کمتر باشد. بنابراین با در نظر گرفتن نکاتی که در بند قبل نیز بیان کردیم، در صورت تحقق شرایط زیر، مادر نمی‌تواند بیشتر از یک ششم از اموال را دریافت کند:
- در صورتی که حداقل دو برادر یا یک برادر با دو خواهر یا چهار خواهر وجود داشته باشند.
- پدر آن‌ها زنده باشد.
- جز به دلیل قتل، از ارث محروم نباشند.
- ابوینی یا ابی تنها باشند.
نحوه تقسیم ارث مادر به چه صورت است ؟
در خصوص تقسیم ارث مادر فوت شده بین دختر و پسر، حالت‌های زیر قابل تصور است:
- در صورتی که تنها یک دختر حضور داشته باشد و ورثه دیگری حضور نداشته باشند: تمام اموال به او تعلق می‌گیرد.
- در صورتی که دختران متعددی حضور داشته باشند و ورثه دیگری حضور نداشته باشند: اموال به صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
- در صورتی که تنها یک پسر حضور داشته باشد و ورثه دیگری حضور نداشته باشند: تمام اموال به او تعلق می‌گیرد.
- در صورتی که چند پسر حضور داشته باشند و ورثه دیگری حضور نداشته باشند: اموال به صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود.
- در فرضی که دختر و پسر با یکدیگر در اموال مادر سهیم باشند، میزان سهم پسر، دو برابر سهم دختر محاسبه می‌شود.
توجه داشته باشید که فروض اشاره شده، ارتباطی با سهم قانونی همسر ندارد. بنابراین منظور از عبارت (وارث حضور نداشته باشد)، سایر وراثی هستند که در طبقه اول حضور دارند.
توصیه ما
استفاده از مشاوره حقوقی تلفنی توصیه‌ای است که از سوی وکیل و متخصصان حقوقی به شما ارائه می‌شود. تیم حقوقی ما با آگاهی کامل از فرآیند تقسیم ارث به شما کمک می‌کنند سهم خود را به صورت توافقی یا با در نظر گرفتن متن قانون دریافت و از هرگونه اشتباه در این مسیر، جلوگیری کنید. برای بهره مندی از خدمات مشاوره، بر روی لینک قبل بزنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!