قرارداد تقسیم نامه ارث یکی از انواع عقود موضوع قانون مدنی است که توسط ورثه و با هدف تقسیم ارث تنظیم می‌شود. روزانه مشاهده می‌کنیم که قراردادهای بسیاری بین اشخاص تنظیم می‌شوند. این قراردادها با اهداف متفاوتی همچون خرید و فروش، اجاره، استفاده از وکیل، مشارکت، استفاده از خدمات سایر اشخاص و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند. قرارداد موضوع این نوشتار نیز یکی از انواع این عقود است و در حقیقت از جمله کاربردی‌ترین قراردادهای قانونی در کشور به حساب می‌آید.
به موجب این قرارداد، ورثه سهام خود را که مطابق تقسیم ارث توافقی یا بر اساس متن قانون تعیین شده است، دریافت می‌کنند. به عبارت دیگر بعد از زدن امضاء و اثر انگشت بر روی این سند، هر یک از ورثه، با توجه به توافقات صورت گرفته یا سهامی که در متن قانون تعیین شده است، اموال را بین خود تقسیم می‌کنند و غیر از مواردی که در متن ابطال تقسیم نامه ارث بیان شده است، حق اعتراض به تقسیم نامه را ندارند.
ماهیت نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث
اولین سوالی که ممکن است توسط ورثه شخص فوت شده مطرح شود این است که نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث در دسته کدام یک از عقود قانون مدنی قرار می‌گیرد؟ به عبارت دیگر آیا نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث و ماترک تابع عقد خاصی است یا با توجه به توافق طرفین و با در نظر گرفتن متن ماده ۱۰ قانون مدنی تنظیم می‌شود؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که اصولا نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث نوعی عقد صلح است و در نتیجه ورثه در نگارش این قرارداد، باید به نکات مطرح شده در قانون، توجه لازم را داشته باشند. البته این مساله به معنای بی‌اعتنایی به توافقات ورثه نیست. در حقیقت ورثه می‌توانند نسبت به میزان سهم، با یکدیگر به توافق برسند اما در تهیه یا تنظیم عقد، حتما باید متن قانون مورد توجه قرار گیرد.
قانون مدنی
در این بخش از متن قرارداد تقسیم نامه ارث ، به بعضی از مهم‌ترین نکاتی که در قانون مدنی بیان شده است، اشاره می‌کنیم.
ماده ۷۵۳
بر اساس ماده ۷۵۳ قانون مدنی، برای صحت نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث و ماترک ، وجود اهلیت معامله و تصرف برای ورثه الزامی است. بنابراین در شرایطی که یک یا چند نفر از ورثه، محجور باشند، در صورت عدم حضور سرپرست قانونی آن‌ها، امکان تنظیم نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث وجود ندارد. به عنوان مثال در صورتی که یکی از ورثه شخص فوت شده صغیر باشد یا حتی جنینی باشد که هنوز به دنیا نیامده است، بدون حضور ولی، قیم یا امین، امکان تقسیم اموال متوفی وجود نخواهد داشت.
ماده ۷۶۲
با توجه به ماده ۷۶۲، اشتباه در خصوص طرفین مصالحه یا در مورد صلح، موجب بطلان عقد است. بنابراین در صورتی که در هنگام نگارش نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث ، مال دیگری به عنوان سهم ورثه تعیین شود، سند تنظیم شده باطل خواهد بود. در این خصوص به این مثال توجه کنید:
فرض کنید علی، حسن و معصومه ورثه شخص فوت شده هستند. با توجه به موافقت‌های صورت گرفته، قرار است خودرو متوفی به معصومه تعلق گیرد و منزل بین علی و حسن تقسیم شود. حال در صورتی که در تعیین سهم هر یک از ورثه در متن تقسیم نامه، اشتباهی به وجود آید، ورقه تقسیم باطل خواهد بود. همچنین است زمانی که مال خاصی به عنوان سهم تعیین شود اما مال دیگری با ویژگی‌های متفاوت به وارث تعلق گیرد. علاوه بر این اشتباه در شخص طرف عقد نیز موجب بطلان صلح است. بنابراین اشتباه در امین یا قیم یا حتی ورثه شخص فوت شده، عقد را باطل می‌کند.
ماده ۷۶۳
به موجب متن ماده ۷۶۳، در صورتی که یکی از ورثه در پذیرش سهم قانونی خود و در نتیجه امضاء متن عقد، مورد اکراه یا اجبار قرار گیرد، عقد تنظیم شده نافذ نخواهد بود. البته اکراه شخص تابع شرایط خاصی است و تنها در صورت تحقق این دسته از شرایط، عقد غیر نافذ خواهد بود. در نتیجه اگر علی و حسن، معصومه را مجبور به امضای قرارداد تقسیم نامه ارث کنند و معصومه نیز عقد را امضاء کند، عقد تنظیم شده غیر نافذ است و تا زمانی که معصومه آن را تنفیذ نکند، آثار قراردادی بر آن اجرا نخواهد شد. در این خصوص، شروط اکراه را بیان می‌کنیم:
- اقدام باید توسط اکراه کننده و علیه اکراه شونده صورت گیرد به طوری که اکراه شونده دچار فشار معنوی یا مادی قرار گیرد.
- اقدامی که توسط اکراه کننده انجام می‌شود، باید نسبت به هر شخص متعارفی اثر کند.
- این اقدام، باید بر شخص اکراه شونده نیز اثر کند.
- اقدامی که توسط اکراه کننده انجام می‌شود، غیر قانونی باشد.
ماده ۷۶۴
با توجه به ماده ۷۶۴ قانون مدنی، در صورت وجود هر گونه تدلیس، خیار فسخ برای شخص زیان دیده پدید می‌آید. به فرض در صورتی که علی و حسن ادعا کنند که گردنبند موضوع نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث و ماترک ، طلا است و این گردنبند به معصومه برسد اما بعد از مدتی، معصومه متوجه شود که گردنبند بدل است، به دلیل فریب خوردن توسط علی و حسن یا تدلیس این افراد، می‌تواند عقد را به صورت یک طرفه فسخ کند.
ماده ۷۶۰
مطابق ماده ۷۶۰: «صلح، عقد لازم است اگر چه در مقام عقود جایز باشد و بهم نمی‌خورد مگر در موارد فسخ به خیار یا اقاله». این ویژگی را در ادامه بررسی می‌کنیم.
ویژگی‌های نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث
در ادامه به ویژگی‌های نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث و ماترک اشاره می‌کنیم.
معین بودن قرارداد تقسیم نامه ارث
نقطه مقابل عقد معین، عقد غیر معین است. منظور از عقد معین، قراردادی است که به نام، احکام و شرایط آن، در متن قانون مدنی یا سایر قوانین ایران اشاره شده است. به عبارت دیگر این دسته از قراردادها، با در نظر گرفتن متن قانون تنظیم می‌شوند و با توجه به آمره بودن مفاد قانون، هیچ کس نمی‌تواند بر خلاف آن به توافق برسد. در مقابل، عقد غیر معین سندی حقوقی است که قانون گذار، نام و شرایط خاصی را برای آن تعیین نکرده است بلکه این عقد، با توجه به متن ماده ۱۰ قانون مدنی تنظیم می‌شود.
با توجه به توضیحاتی که در ابتدای متن خود بیان کردیم، نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث و ماترک عقدی معین است و جز در خصوص میزان سهم تعیین شده، ورثه موظف هستند مفاد قانون را مد نظر قرار دهند. البته شرط رسیدن به اتفاق نظر در خصوص میزان سهم، اطلاع از مقدار حق قانونی است. بنابراین اگر یکی از ورثه بتواند عدم اطلاع از میزان سهم را در مراجع قضایی به اثبات رساند، امکان فسخ عقد وجود خواهد داشت. البته اصل بر صحت عقد و توافق شکل گرفته بین وراث است.
لازم بودن نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث
اشاره کردیم که منظور از لازم بودن یک عقد آن است که هیچ یک از طرفین نتوانند آن را فسخ کنند مگر آنکه اختیارات قانونی همچون خیار تدلیس وجود داشته باشد یا طرفین، نسبت به اقاله قرارداد، با یکدیگر به توافق برسند. با توجه به اشاره صریح ماده ۷۶۰ و همچنین مطرح کردن مبحث خیار تدلیس، تقسیم نامه ماترک ، عقدی لازم است.
شیوه نگارش قرارداد تقسیم نامه ارث
در این قسمت از نوشتار خود، شیوه نگارش نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث و ماترک را با در نظر گرفتن هر یک از بندهای قرارداد اشاره شده بررسی می‌کنیم.
مشخصات ورثه
در اولین بند از تقسیم نامه، مشخصات دقیق هر یک از ورثه شخص فوت شده نوشته می‌شود. مهم‌ترین این مشخصات به شرح زیر هستند:
- نام و نام خانوادگی
- نام پدر
- نام مادر
- شماره شناسنامه
- شماره کارت ملی
- نسبت با متوفی
اموال موضوع قرارداد تقسیم نامه ارث
در این قسمت از متن تقسیم نامه، مشخصات کلیه اموال موضوع تقسیم نوشته می‌شود. به عنوان مثال فرض کنید ورثه قصد دارند تقسیم ارث وسایل خانه مانند فرش، تلویزیون و غیره را به انجام رسانند. در این صورت باید مشخصات فرش مانند برند، نوع تلویزیون و ارزش آن را در متن ورقه تقسیم بنویسند. همچنین در خصوص فرش، اشاره به ابعاد، میزان تخته، نوع فرش، برند و در نهایت ارزش آن ضروری است.
سهام هر یک از ورثه
تعیین سهام ورثه مهم‌ترین بخش عقد موضوع این نوشتار است. سهمی که با موافقت ورثه شخص فوت شده برای هر یک از آن‌ها تعیین شده است، در این قسمت مورد اشاره قرار می‌گیرد، به عنوان مثال تعیین می‌شود که سه دانگ ملک به معصومه و سه دانگ دیگر به علی تعلق می‌گیرد یا فرش دستبافت متوفی، به تنها دختر او یعنی معصومه تقدیم می‌شود.
شرایط تقسیم اموال
در این قسمت به شرایط تقسیم اموال شخص فوت شده اشاره می‌شود. علاوه بر این ورثه می‌توانند به نکات تعیین شده در متن قانون نیز استناد کنند یا حقی را با موافقت وارث دیگر از او ساقط یا برای او ایجاد کنند. به عنوان مثال ممکن است با وجود لازم بودن نمونه قرارداد تقسیم نامه ارث ، برای معصومه خیار فسخ در نظر گرفته شود.
پیشنهاد متخصصان حقوقی ما
مشاوره حقوقی تلفنی یکی از انواع خدماتی است که تیم حقوقی دادازما به کاربران خود ارائه می‌دهد. با استفاده از این خدمات، از تخصص و مهارت متخصصان مجرب حقوقی بهره مند شوید و سوالات و مباحث حقوقی خود را با آن‌ها در میان بگذارید. برای استفاده از این خدمات، بر روی لینک قبل بزنید. همچنین شما به عنوان یکی از وراث شخص فوت شده یا وکیل ورثه، می‌توانید تنظیم اوراق قضایی خود را به ما بسپارید. مرجع تخصصی ارث افتخار دارد که تنظیم اسناد حقوقی کاربران خود را به عهده گیرد و آن‌ها را در مسیر رسیدن به اهداف حقوقی همراهی کند. برای تنظیم اوراق، بر روی لینک قبل بزنید.
بر روی عکس زیر بزنید و تقسیم نامه ارث را دریافت کنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!