توافق نامه سهم الارث یکی از انواع قراردادهایی است که امروزه توسط ورثه شخص فوت شده تنظیم می‌شود. در حقیقت ورثه ممکن است از دو راه برای تقسیم ارث اقدام کنند:
- تقسیم ارث قانونی یا تقسیم ارث توافقی با تنظیم توافق نامه
- تقسیم ارث توسط دادگاه
مراجعه به دادگاه، ضمن آنکه هزینه‌های زیادی را برای ورثه به همراه دارد، موجب اتلاف زمان به عنوان مهم‌ترین سرمایه خواهد بود. در نتیجه بسیاری از وراث، اموال متوفی را با استفاده از توافق نامه سهم الارث ، به یکدیگر انتقال می‌دهند. بنابراین ابتدا مفهوم این عقد را بررسی می‌کنیم و سپس شرایط حاکم بر آن را ذکر خواهیم کرد.
مفهوم نمونه توافق نامه سهم الارث
نمونه توافق نامه سهم الارث یکی از انواع عقودی است که در قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است. قانون گذار در ماده ۷۵۲ قانون مدنی اشاره کرده است که عقد صلح، معمولا برای رفع نزاع یا جلوگیری از تحقق نزاع در آینده تنظیم می‌شود. این تعریف، کاربرد اصلی عقد صلح را بیان می‌کند. در حقیقت ورثه برای جلوگیری از تحقق اختلافات احتمالی در آینده، این عقد را تنظیم می‌کنند. در نتیجه به نظر می‌رسد مناسب‌ترین عقد برای تقسیم اموال، نگارش توافق نامه است.
ویژگی‌های عقد صلح
عقد موضوع این نوشتار، ویژگی‌های خاصی دارد که ضروری است مورد اشاره قرار گیرند. این ویژگی‌ها به ماهیت عقد صلح اختصاص دارند و در نتیجه ورثه قبل از تنظیم عقد، باید آن‌ها را مورد توجه قرار دهند.
معین بودن توافق نامه سهم الارث
متن توافق نامه سهم الارث یک عقد معین است. معین بودن یک عقد به این معنا است که شرایط و نکات قانونی حاکم بر آن در متن قانون بیان شده است. بنابراین کلیه توافقات طرفین، باید بر مبنای متن قانون یا موافق آن باشد.
لازم بودن توافق نامه سهم الارث
به لازم بودن این عقد در ماده ۷۶۰ قانون مدنی اشاره شده است. همچنین قاعده کلی مربوط به عقود لازم در ماده ۱۸۵ همین قانون مورد اشاره قرار گرفته است. با توجه به این مواد، متن توافق نامه سهم الارث را نمی‌توان به صورت یک طرفه فسخ کرد مگر آنکه طرفین نسبت به بهم زدن آن با یکدیگر به توافق برسند (اقاله) یا اختیارات قانونی برای فسخ قرارداد وجود داشته باشد. بنابراین در مواردی مانند وجود خیار تدلیس، شخص فریب خورده می‌تواند برای فسخ عقد اقدام کند.
نکات قانونی نمونه توافق نامه سهم الارث
در این قسمت از مطلب خود، به نکات و شرایط قانونی نمونه توافق نامه سهم الارث اشاره می‌کنیم.
اهلیت
ماده ۷۵۳ قانون مدنی بیان می‌کند که برای صحت صلح، طرفین باید اهلیت معامله و تصرف در مورد صلح داشته باشند. در نظام حقوقی ما، دو نوع اهلیت برای اشخاص در نظر گرفته شده است:
- اهلیت تمتع به معنای شایستگی برای دارا شدن حق که بعد از تولد ایجاد می‌شود و تا زمان مرگ نیز ادامه خواهد داشت.
- اهلیت استیفا که به معنای شایستگی شخص برای تصرف در اموال و حقوق متعلق به او است.
به اهلیت تمتع در ماده ۹۵۶ قانون مدنی اشاره شده است. همچنین اهلیت استیفا نیز در ماده ۹۵۸ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است. اما معیار شناسایی اهلیت استیفا چیست؟
ماده ۲۱۱ قانون مدنی اعلام می‌کند: «برای اینکه متعاملین اهل محسوب شوند، باید عاقل، بالغ و رشید باشند.» بنابراین در صورتی که قصد تنظیم متن توافق نامه سهم الارث را دارید، ضروری است به این نکته مهم توجه داشته باشید که تمام وراث، اهلیت استیفا داشته باشند. به عبارت دیگر در صورت حضور محجور بین ورثه، تقسیم اموال باید با حضور ولی یا قیم و توسط دادگاه انجام شود. در غیر این صورت، سند تنظیم شده توسط ورثه اعتبار نخواهد داشت.
منظور از عاقل، شخصی است که سلامت کامل ذهنی دارد. در واقع نقطه مقابل عقل، جنون است که تشخیص آن، به عهده پزشکی قانونی است. همچنین در نظام حقوقی ما به دختران و پسرانی که به ترتیب به سن ۹ و ۱۵ سالگی قمری رسیده‌اند، بالغ گفته می‌شود. در غیر این صورت با توجه به شرایط، صغیر ممیز یا غیر ممیز خواهند بود.
در نهایت رشید به کسی گفته می‌شود که بتواند به صورت متعارف در اموال و حقوق خود تصرف کند. به عبارت دیگر شخصی که بتواند به شیوه‌ای منطقی در اموال خود تصرف داشته باشد، رشید نامیده می‌شود. اصولا اشخاص تا زمانی که به سن ۱۸ سالگی نرسیده‌اند، رشید محسوب نمی‌شوند.
اشتباه
یکی از مباحث مهم در حقوق مدنی، مبحث اشتباه است. قانون گذار در ماده ۷۶۲ قانون مدنی بیان کرده است: «اگر در طرف مصالحه یا در مورد صلح اشتباهی واقع شود، آن صلح باطل است.»
به عنوان مثال در صورتی که ورثه به اشتباه گمان کنند که شخص شماره یک نیز وارث است و از اموال متوفی سهم می‌برد و در نتیجه به واسطه تنظیم متن توافق نامه سهم الارث ، بخشی از اموال به این شخص تعلق گیرد، به دلیل وجود اشتباه در شخص، عقد تنظیم شده باطل خواهد بود.
همچنین فرض کنید متوفی سکه‌هایی دارد و ورثه نیز گمان می‌کنند که این سکه‌ها از جنس طلا است. به همین دلیل یکی از ورثه، این سکه‌ها را به عنوان سهم دریافت می‌کند اما بعد از مدتی مشخص می‌شود که این سکه‌ها، بدلی بوده‌اند. در این صورت نیز می‌توان چنین گفت که نمونه توافق نامه سهم الارث باطل شده است.
اکراه
در صورتی که وارث با اجبار و تهدید، متن توافق نامه سهم الارث را امضا کند، عقد صلح نافذ نخواهد بود. به عبارت دیگر تا زمانی که شخص موضوع تهدید، اجازه ندهد که عقد اثر حقوقی داشته باشد، نمی‌توان به اعتبار عقد استناد کرد.
به اکراه در ماده ۷۶۳ قانون مدنی اشاره شده است. همچنین توصیف آن را در ماده ۲۰۲ همین قانون مشاهده می‌کنیم. به موجب این ماده: «اکراه با اعمالی محقق می‌شود که موثر در شخص با شعوری باشد و او را نسبت به جان، مال یا آبروی خود تهدید کند. این تهدید باید به گونه‌ای باشد که به صورت متعارف قابل تحمل نباشد. در مورد اکراه، سن، شخصیت، اخلاق، مرد یا زن بودن شخص باید در نظر گرفته شود.»
تدلیس
در فرضی که ورثه، وارث دیگر را فریب می‌دهند و متن توافق نامه سهم الارث تنظیم می‌شود، وارث زیان دیده می‌تواند به استناد همین مساله، برای فسخ عقد اقدام کند. به عنوان مثال ممکن است ورثه ادعا کنند که مالی که به وارث تعلق گرفته است طلا است، در حالی که بعد از مدتی مشخص می‌شود که آن مال، بدلی بوده است. در این صورت به استناد تدلیس، حق فسخ نمونه توافق نامه سهم الارث ایجاد خواهد شد.
ارث تخصص ما است!
شما می‌توانید تنظیم اسناد حقوقی اعم از عقد صلح، تقسیم نامه، وصیت نامه و غیره را به تیم حقوقی ما واگذار کنید. برای بهره مندی از این خدمات بر روی تنظیم اوراق قضایی بزنید. همچنین می‌توانید سوالات و مباحث حقوقی خود در زمینه ارث را با کارشناسان حقوقی ما مطرح کنید. برای استفاده از خدمات مشاوره‌ای، بر روی مشاوره حقوقی تلفنی بزنید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگو شرکت کنید؟نظری بدهید!